In 1135 veroorzaakte de dood van Hendrik I een opvolgingscrisis die leidde tot een periode die bekend staat als de Anarchie en die een hoogtepunt bereikte tijdens het bewind van Stefanus van Blois.

Stephen werd op 22 december 1135 tot koning van Engeland gekroond, waarbij hij zijn nicht en troonopvolgster, keizerin Matilda, opvolgde. Als dochter van Hendrik I had ze verwacht koningin te worden, een afspraak die haar vader al voor zijn dood had gemaakt.

Ondertussen gooide Henry I's neef, Stephen van Blois, zijn hoed in de ring, met de steun van zijn broer, Henry van Blois die ook de bisschop van Winchester was. Stephen, Matilda's neef, nam de nodige stappen om de kroon te grijpen, een taak die niet gemakkelijk had kunnen worden volbracht zonder de steun van de Engelse kerk en de mensen aan het hof.

Keizerin Matilda

Stephen was de neef van Henry, geboren rond 1097 in Blois: zijn moeder was Adela, dochter van Willem de Veroveraar. Zijn vader, graaf Stephen-Henry van Blois, stierf tijdens een kruistocht en liet de jonge Stephen achter om opgevoed te worden door zijn moeder. Hij werd al snel naar Engeland gestuurd om deel uit te maken van het hof van Henry I, een beslissing die zou leiden tot grote persoonlijke vooruitgang en prestaties voor Stephen, die floreerde in zo'n omgeving.instelling.

Hij werd beschouwd als een aangenaam uitziende man met een aangenaam karakter, die al snel in de gunst van Henry kwam door zijn rol in de Slag bij Tinchebray, die had geholpen om Henry's controle over Normandië veilig te stellen. Henry ridderde Stephen vervolgens en ontwikkelde een goede relatie met zijn neef.

Stephen sloot een goed huwelijk met Matilda van Boulogne, erfde nog meer landgoederen en kreeg een nieuwe titel, die van graaf van Boulogne. Als koppel waren ze een van de rijksten van het land.

Ondertussen sloeg de tragedie toe in 1120 toen het Witte Schip zonk in het Kanaal, waarbij Willem Adelin, de rechtmatige troonopvolger van Henry, om het leven kwam.

De ramp met het witte schip

Zo'n tragedie veroorzaakte chaos in het koninklijke hof en de opvolgingskwestie moest worden aangepakt. Hendrik I maakte echter al snel duidelijk aan de leidende heren en bisschoppen van het land dat hij wilde dat zijn dochter Matilda de kroon zou krijgen na zijn dood.

Hij liet zijn hofhouding, inclusief Stefanus, een eed van trouw aan haar zweren en regelde ook een huwelijk voor haar met Geoffrey van Anjou. Ondanks dat hij zijn wensen duidelijk maakte, stonden de leden van het koninklijk hof niet positief tegenover de keuze. Ze was niet alleen een vrouw, maar haar man was ook een traditionele rivaal van Normandië; een dergelijke keuze zou op felle tegenstand van de baronnen stuiten.

Dergelijke geschillen ontstonden inderdaad in december 1135, toen de dood van Hendrik I de opvolging openstelde. Stefanus greep zijn kans: hij werd in hetzelfde jaar tot koning gekroond en de belangrijkste leden van het hof en de kerk verwelkomden zijn benoeming.

Gelukkig voor Stefanus stond een groot deel van de adel aan zijn kant en dus was er niet veel overtuigingskracht nodig om steun te krijgen voor zijn kroning. De opdringerigheid van een vrouwelijke heerser werd sterk gevoeld door degenen aan het hof die vervolgens hun steun toezegden aan Stefanus als koning.

Koning Stephen

Hij nam al snel de nodige stappen om zijn heerschappij te consolideren, maar met bedreigingen voor zijn nieuwe regime op de loer en Matilda's aanspraak op de troon die altijd aanwezig bleef, luidde Stephen's tijd als monarch een golf van sociale onrust, politieke fragmentatie en de ineenstorting van de wet en orde in, die bekend werd als 'De Anarchie'.

Terwijl Stefanus als regerend vorst optrad, was zijn persoonlijkheid duidelijk anders dan die van zijn voorganger. Zijn onvermogen om moeilijke beslissingen te nemen leidde onvermijdelijk tot chaos tijdens zijn heerschappij, omdat de adel zijn zwakke leiderschap kon uitbuiten voor eigen gewin.

In deze periode werden de roofridders hebzuchtig, bouwden ze kastelen zonder vergunning en regeerden ze hun lokale bevolking met ijzeren vuist.

Dit was een tijd van grote sociale onrust, zoals gedocumenteerd door de Angelsaksische kroniek:

'In de dagen van deze koning was er niets dan strijd, kwaad en roof, want al snel stonden de grote mannen die verraders waren tegen hem op.'

Hij koos ervoor om nieuwe graven te benoemen, wat zijn positie niet verbeterde en de edelen die al aan het hof zaten alleen maar irriteerde.

Terwijl de sociale problemen toenamen, bleef de strijd om de troon omstreden, met burgeroorlogen in Engeland en Normandië die duurden van het begin tot het einde van zijn regeerperiode.

Koning Stefanus, uit de kroniek van Engeland

Stephen was erin geslaagd om een aantal vroege overwinningen te behalen, ondanks de aanvallen van een aantal verschillende groepen waaronder de Welshe rebellen en David I van Schotland, de oom van keizerin Matilda.

Matilda bleef begrijpelijkerwijs woedend over zijn verraad. In 1138 daagde haar onwettige halfbroer Robert van Gloucester Stefanus uit.

In 1139 viel keizerin Matilda met de steun van haar halfbroer Robert van Gloucester en haar oom, koning David I van Schotland, Engeland binnen. Ondertussen concentreerde haar man, Geoffrey, graaf van Anjou, zijn inspanningen op Normandië.

De opstand greep al snel om zich heen in het zuidwesten van Engeland terwijl Stefanus de controle over het zuidoosten behield. Het was echter bij de Slag bij Lincoln in februari 1141 waar Stefanus het meest kwetsbaar was.

In de aanloop naar de slag had Stephen Lincoln Castle belegerd, maar ze werden al snel aangevallen door een Angevijns leger onder leiding van Robert, de 1e graaf van Gloucester en gesteund door Welshe soldaten onder leiding van Lord of Powys, Madog ap Maredudd en Cadwaladr ap Gruffydd.

De ridders van Angevin begonnen hun aanval op de graven, terwijl het Welshe deel van Matilda's leger werd verpletterd door graaf Ranulf. Desondanks werd het duidelijk dat de graven te slim en in de minderheid waren en omsingeld waren. Na hevige gevechten aan beide kanten en bloedvergieten in de straten werd Stephen's leger overweldigd en werd hij gevangen genomen en naar Bristol gebracht waar hijwerd opgesloten.

Zijn gevangenschap betekende voor korte tijd zijn afzetting als koning, maar Matilda's aanspraak op de troon was niet zeker omdat ze te maken kreeg met bittere tegenstand van het volk van Londen. Het was overduidelijk dat ze niet welkom was en dus werd ze nooit tot koningin uitgeroepen. In plaats daarvan kreeg ze de titel Lady of the English.

Gelukkig voor Stefanus werd hij in september daaropvolgend dankzij zijn militaire bevelhebber, Willem van Ieper en zijn vrouw Matilda van Boulogne, vrijgelaten. De militairen van Stefanus waren erin geslaagd om Robert van Gloucester gevangen te nemen bij de Slag bij Winchester, waardoor een overeenkomst kon worden gesloten waarbij Robert werd geruild voor Stefanus en de hoop van Matilda op de macht in rook opging.

Terwijl Stephen zijn vrijlating veiligstelde, ging de oorlog zelf nog een aantal jaren door en beide partijen slaagden er niet in om belangrijke nederlagen tegen de ander te initiëren.

Nu Matilda uit Westminster verbannen was, had ze haar basis in Oxford, dat goed beschermd werd door stadsmuren en rivieren, weer opgebouwd.

De burgeroorlog woedde voort en geen van beide partijen boekte beslissende overwinningen, waardoor Stephen in september 1142 een poging deed om de overhand te krijgen tijdens het beleg van Oxford. Met zijn troepen op sleeptouw lanceerde Stephen een verrassingsaanval op Matilda en haar kleine leger, waardoor velen zich terugtrokken in het kasteel waar hij nog drie maanden belegerde, in de wetenschap dat hij in staat zou zijn om haar eruit te krijgen.

Maar op een donkere, kille winteravond slaagde Matilda erin uit het kasteel te sluipen, gekleed in het wit om op te gaan in de omringende sneeuw; ze vluchtte uit het kasteel over de bevroren rivier de Theems en wist zich in veiligheid te brengen.

Vlucht van Matilda uit Oxford; Cassell's Geïllustreerde Geschiedenis van Engeland

Zo'n gedurfde ontsnapping beëindigde het beleg van het kasteel, dat zich de volgende dag overgaf. Dergelijke oorlogsvoering ging echter het volgende decennium door, waarbij Stephen zijn kroon behield terwijl zijn rivale Matilda in 1148 met tegenzin terugkeerde naar Normandië.

Terwijl beide partijen worstelden om in het voordeel te komen, ontbood Matilda haar zoon Henry Plantagenet, bekend als Henry Fitz Empress, naar Engeland om voor haar aanspraak op de troon te vechten.

Hoewel Stephen nooit afstand deed van zijn kroon, had Matilda misschien wel de laatste lach, want haar zoon Henry zou Stephen opvolgen nadat zijn eigen zoon Eustace was overleden.

Onder het Verdrag van Wallingford stemde Stefanus ermee in dat Henry de nieuwe koning zou worden en in oktober 1154, na de dood van Stefanus, werd Henry II, de eerste van de Angevin koningen.

Jessica Brain is een freelance schrijfster gespecialiseerd in geschiedenis. Ze woont in Kent en is een liefhebber van alles wat met geschiedenis te maken heeft.