Als je op mij lijkt, kijk je ernaar uit om je tijdens de komende kerstperiode te buiten te gaan aan eten en drinken. Omdat we in de post-Victoriaanse periode leven, is ons beeld van Kerstmis onvermijdelijk beïnvloed door Charles Dickens en zijn collega's, die de moderne versie van Kerstmis hebben neergezet als een tijd van gulle cadeaus geven, liefdadigheid en overvloedig eten en drinken. Maar, aangezien de aanwezigheid vanvan geesten in veel van Dickens' kerstverhalen geeft aan, is het moderne idee van Kerstmis ook een tijd voor reflectie op het verleden. Als Angelsaksiër denk ik natuurlijk terug aan de vroege middeleeuwen en vroeg ik me onlangs af hoe zij Kerstmis vierden. Kerstmis is tenslotte een Angelsaksisch woord - een woord dat in het Engels wordt gebruikt. Cristesmæsse , een woord dat voor het eerst werd opgenomen in 1038 - en dus zou er enige gelijkenis zijn met Kerstmis in 2016? De verrassende resultaten van mijn onderzoek worden hieronder gepresenteerd.

Madonna met kind, Book of Kells, folio 7v - 8e eeuw

De precieze geboortedatum van Christus werd door paus Julius I in de vierde eeuw vastgesteld op 25 december, lang voor de Angelsaksische invasie van Engeland. De oorspronkelijke Germaanse invallers - Angelen, Saksen en Juten - waren niet christelijk, maar vierden nog steeds feest op 25 december. Volgens Bede, die in de achtste eeuw schreef:

Zij begonnen het jaar met 25 december, de dag die wij nu als Kerstmis vieren; en juist de nacht waaraan wij een speciale heiligheid toekennen, duidden zij aan met de heidense nacht van de moeders - een naam die, naar ik vermoed, werd gegeven vanwege de ceremonies die zij uitvoerden terwijl zij deze nacht doorwaakten (De temporum ratione)'.

Dit was het festival dat bekend staat als Yule, dat nog steeds wordt gevierd door Neo-Paganisten over de hele wereld en dat indirect wordt herdacht door degenen die deze kerst een Yule Log eten. Hoewel de details van het festival - zoals bijna alle aspecten van het Angelsaksische heidendom - onduidelijk zijn, kunnen we toch een paar details uit Bede's verslag van de viering halen.

De Eerwaarde Bede

Het feest wordt geassocieerd met vruchtbaarheid en, zoals Bede impliceert met de kenmerkende morele terughoudendheid, mogelijk ook met ceremoniële copulatie. We zien hier een verband tussen Yule en Kerstmis: de heidenen vierden de geboorte, net zoals de geboorte van Jezus uit Maria, een sterfelijke vrouw, door christenen op dezelfde dag wordt gevierd. Dit gemeenschappelijke aspect van Yule en Kerstmis is belangrijk om in acht te nemen: eenHet mandaat van de vroege Romeinse kerk, die de heidenen van Europa bekeerde, was om een beleid van continuïteit te voeren, om de overgang van de ene religie naar de andere onder de recente bekeerlingen te vergemakkelijken. Als zodanig was de keuze van 25 december als de geboortedatum van Christus een tactische zet van de Romeinse kerk.

De noodzaak van evolutie in plaats van revolutie bij de bekering van heidenen werd specifiek genoemd door paus Gregorius de Grote in zijn instructies aan de missionarissen die hij stuurde om de Angelsaksen te bekeren in 597. Toen hij het had over het hergebruik van heidense religieuze plaatsen, legde hij uit: "wij hopen dat de mensen, als ze zien dat hun tempels niet worden vernietigd, hun dwaling zullen opgeven en zich gemakkelijker zullen verzamelen voor de bekering van de Angelsaksen".Naast de impliciete associatie van Yule en Kerstmis, kunnen we dit proces van overname ook zien in de vele oude kerken die gebouwd zijn op de plaatsen waar heidense heiligdommen stonden en waarin de taxusboom, een heilig voorwerp voor de heidenen, is verwerkt.

Escomb Saksische kerk, © Andrew Curtis

Wat deden de Angelsaksen na 597 met Kerstmis, nu de datum van Kerstmis vaststond en oude feesten een nieuwe naam kregen (maar natuurlijk met minder seks)? Het eerste dat we moeten opmerken is dat Kerstmis niet hetzelfde belang had in de kerkelijke kalender als tegenwoordig. Veel belangrijker voor de Angelsaksische kerk was het Paasfeest, de viering van de dood en wederopstanding van Christus.

Kerstmis werd steeds belangrijker in de tijd van Karel de Grote, de grote Frankische koning, die op kerstdag 800 in de Sint-Pietersbasiliek in Rome tot keizer van het Heilige Roomse Rijk werd gekroond. Desondanks bestonden er tegen die tijd al gevestigde kersttradities, die werden voortgezet in de Angelsaksische periode. Het meest volledige verslag van het Angelsaksische kerstfeest wordt gegeven door Egbert van York (ged. 766), eentijdgenoot van Bede: "het Engelse volk is gewend om vasten, nachtwaken, gebeden en het geven van aalmoezen te beoefenen, zowel aan kloosters als aan het gewone volk, gedurende de volle twaalf dagen voor Kerstmis".

Hoewel de eis om te vasten niet verder af kon staan van de meer seculiere 21e-eeuwse kersttradities van onophoudelijke vraatzucht, kunnen we de basisprincipes van latere feestelijke gebruiken zien. Ten eerste wordt de meer openlijke religieuze betekenis van de datum - 'waken [en] bidden' - gedeeltelijk weerspiegeld in de moderne tijd, waarin het enige (met tegenzin) bezoek van veel mensen aan de kerk plaatsvindt op kerstavond of kerstavond.Misschien wel het meest interessant in deze vroege versie van de kerstperiode is Egberts vermelding van het geven van aalmoezen, waarin we de voorloper van de moderne kerstgeschenken kunnen zien, een traditie die waarschijnlijk is begonnen in navolging van de Drie Wijzen die het kind Christus goud, wierook en mirre brachten. Aalmoezen waren liefdadige steunbetuigingen aan de armen, zonder verwachting van betaling. Hoewel weWe kunnen ook de traditionele feestelijke fondsenwerving van organisaties zoals het Leger des Heils koppelen aan Egberts discussie over liefdadigheid met Kerstmis.

De laatste Saksische kersttraditie die we kunnen reconstrueren is de kerstvakantie. Alfred de Grote werd sterk beïnvloed door het Frankische hof - zijn stiefmoeder, Judith, was achterkleindochter van Karel de Grote - en lijkt hun opvatting over het belang van Kerstmis als feest te hebben gedeeld. In een van Alfreds wetten werd bepaald dat iedereen vakantie moest nemen, behalve degenen die zich bezighielden met de belangrijkste zaken.Er is gesuggereerd dat Alfreds strikte naleving van zijn eigen wet hem kwetsbaar maakte voor zijn Vikingvijanden, die hem versloegen in de strijd op 6 januari 878: de dag na Twelfth Night. Op basis van wat we al hebben besproken, kunnen we aannemen dat dit niet kwam door te veel eten en drinken. Eerste en tweede kerstdag zijn nog steeds bankdagen.Tegenwoordig hebben schoolkinderen in het hele land met Kerstmis net zo lang vakantie als Alfreds Saksische onderdanen.

Hoewel de meesten bijna veertien dagen vrij kregen van hun werk, werd er van hen verwacht dat ze in die periode vastten en alleen de armere leden van de samenleving kregen cadeautjes. Toch was de kerstvakantie in een tijd waarin economische ontbering de norm was en de meeste mensen pijnlijk lange uren op het land moesten werken, een tijd om te vieren en het was dan ook een feestelijke dag.Het is geen wonder dat mensen in een liefdadige stemming waren. Het is gemakkelijk te zien hoe de tradities van liefdadigheid, rust en het geven van geschenken zich ontwikkelden tot de ongebreidelde verwennerij van vandaag. Gesælde Cristesmæsse !

In augustus 2016 ben ik afgestudeerd aan Magdalen College, Oxford, en ik ben nu bezig met een carrière als freelance historisch schrijver. Ik ben gespecialiseerd in de vroege middeleeuwen en mijn publicaties omvatten peer-reviewed artikelen in 'The Journal Medieval Religious Cultures' en 'Anglo-Saxon England'. //oxford.academia.edu/TimFlight