Charles Gordon was een beroemde generaal die deelnam aan enkele van de belangrijkste conflicten van het Victoriaanse tijdperk, die zich uitstrekten over drie continenten en hem verschillende bijnamen opleverden; zijn heldendaden zouden blijvende gevolgen hebben voor mensen en plaatsen over de hele wereld.

Generaal Charles Gordon

Hij werd op 28 januari 1833 geboren in een legerfamilie in Woolwich en een militaire carrière leek onvermijdelijk.

Als gevolg van zijn vaders positie als generaal-majoor verhuisde het gezin naar verschillende locaties op de Britse eilanden, maar ook overzee. Gordon kreeg zijn opleiding aan de Royal Military Academy in Woolwich.

Hij werd al snel bekend om zijn temperamentvolle houding en zijn minachting voor de regels als hij er niet in geloofde. Zo'n houding viel niet in goede aarde op zijn school en hij werd twee jaar teruggezet.

Toch leidde zijn natuurlijke aanleg voor ontwerpen en engineering tot zijn eerste positie in 1852 toen hij werd aangesteld als 2e luitenant bij de Royal Engineers. Een paar jaar later, na zijn opleiding in Chatham, werd hij bevorderd tot volledig luitenant.

Tijdens zijn tijd in het leger werd het duidelijk dat zijn persoonlijkheid en zijn vermogen om de troepen bijeen te brengen goed geschikt waren voor leiderschap. Desondanks was de enige opvallende eigenschap die zijn leven bleef doordringen zijn onvermogen om bevelen op te volgen als hij vond dat ze slecht beoordeeld of onrechtvaardig waren. Dit zou later in zijn carrière het duidelijkst worden.

Ondertussen kwam zijn eerste overzeese militaire opdracht toen het uitbreken van de Krimoorlog ertoe leidde dat hij in januari 1855 naar Balaklava werd gestuurd.

Als jonge en nog onervaren militair wilde Gordon zich graag bewijzen op de Krim en kwam zo in het epicentrum van het conflict terecht, tijdens het beleg van Sevastopol. Als lid van de Royal Engineers werd hij aan het werk gezet om de Russische vestingwerken van de stad in kaart te brengen, een gevaarlijke taak waarbij hij het risico liep op Russische sluipschutters.

Gordon kreeg voornamelijk de taak om hutten en loopgraven te bouwen en bracht veel van zijn tijd door in "the Quarries" (een naam voor de Britse loopgraafsectie in Sevastopol).

Op deze locatie leidde de laatste aanval tot een enorm bombardement, waardoor Gordon en zijn medegevangenen in de directe vuurlinie kwamen te liggen.

Gedurende een maand die aaneengesloten in deze omstandigheden werd doorgebracht, schuilde Gordon, bedekt met modder en bloed, terwijl de Geallieerden een flinke klap kregen en er veel slachtoffers vielen.

In alle gekte van het frontconflict wist Gordon zich ondanks zijn jeugd te bewijzen en sloot hij belangrijke vriendschappen voor het leven. Bovendien kreeg hij een reputatie voor zijn moed en militaire bekwaamheid, eigenschappen die hem in de toekomst goed van pas zouden komen.

Als erkenning voor deze inspanningen ontving hij de Krimoorlog medaille en gesp, evenals de Chevalier van het Legioen van Eer door de Fransen.

Gordon na de Krim

Toen het conflict ten einde liep en de internationale vredesbesprekingen aan de gang waren, bevond Gordon zich in het moderne Roemenië als lid van een internationale commissie die de nieuwe grens tussen het Russische Rijk en het Ottomaanse Rijk vaststelde.

Tijdens zijn verblijf daar kon hij gemakkelijk praten met de Roemeense elites die Frans spraken, net als Gordon.

Later werd hij met soortgelijk werk naar Armenië gestuurd om de grens tussen Ottomaans Armenië en het Russische Armenië af te bakenen. Tijdens zijn verblijf daar begon Gordon met fotografie, een relatief nieuwe technologie en een tijdverdrijf waar hij zijn hele leven plezier aan beleefde. Zozeer zelfs dat hij later tot fellow van de Royal Geographical Society werd verkozen ter ere van zijn amateurcamerawerk.

Na het voltooien van zijn missie in de regio keerde hij terug naar Groot-Brittannië en werd hij instructeur in Chatham. Dankzij zijn vaardigheden klom hij gemakkelijk op in de rangen.

Terwijl hij in Chatham was gestationeerd, was Gordon hongerig naar meer mogelijkheden en dus bracht zijn tweede uitzending hem nog verder. Hij meldde zich vrijwillig voor dienst in China, waar de strijd van de Tweede Opiumoorlog al in volle gang was.

Tijdens zijn militaire dienst was hij betrokken bij de verwoesting van het Zomerpaleis van de keizer en de inname van Peking. Ondanks zijn deelname beschreef hij de activiteiten bij het Zomerpaleis als "pijnlijk voor het hart".

Hij was ook getuige van het voortdurende Chinese conflict dat bekend staat als de Taiping-opstand onder leiding van Hong Xiuquan en observeerde de wreedheden die op het Chinese platteland werden begaan.

Hoewel de oorlog ten einde liep, zouden de Britse troepen nog enkele jaren in China blijven om ervoor te zorgen dat de belangen van Groot-Brittannië veilig waren.

Ondertussen bleven de Taiping rebellen de komende jaren steeds meer overwinningen boeken en toen ze dicht genoeg bij Shanghai leken te komen, gingen in Europa de alarmbellen rinkelen.

Dit zou op zijn beurt leiden tot het verzamelen van in het Westen getrainde Chinese troepen om de Taiping-rebellen te bestrijden. Aanvankelijk onder het bevel van een Amerikaan met de naam Frederick Townsend Ward, zouden ze de rebellen terugdringen, maar de strijd was nog lang niet gestreden.

Toen Ward eenmaal gesneuveld was, bleek zijn opvolger H.A. Burgevine een onsmakelijk figuur te zijn zonder leiderschapscapaciteiten. Het was onvermijdelijk dat Gordon de taak op zich moest nemen, ondanks zijn tegenzin, en leiding moest geven aan wat bekend werd als het "Ever Victorious Army".

Leden van het zegevierende leger

De huurlingenmacht bleek dringend behoefte te hebben aan leiderschap, reorganisatie en discipline, kwaliteiten die Gordon kon bijbrengen en die hij met grote strengheid en vastberadenheid uitvoerde. De soldaten stonden bekend om hun immorele activiteiten en Gordon begon met het opleggen van harde straffen aan iedereen die dergelijk gedrag vertoonde.

In maart 1863 nam hij het bevel over de troepen over en verdiende al snel hun respect. Slechts een paar maanden later veroverde het 4e regiment onder Gordon de stad Quinsan, die in handen was van de rebellen, door de vijand af te slaan die werd verrast door het leger dat de waterwegen had gebruikt om toegang te krijgen.

In de jaren daarna werd de Taiping-opstand onderdrukt en onder Gordon's bevel verdreef het Eeuwig Zegevierende Leger de rebellen uit hun bolwerken.

Het resultaat was dat Gordon de bewondering kreeg van de plaatselijke boeren die vrij wilden zijn van de wraak van de Taiping-troepen. Hij had grote faam verworven en zijn bijdragen aan de militaire strijd tegen de opstand leverden hem in Engeland de bijnaam "Chinese Gordon" op, terwijl hij in China de eer kreeg om het keizerlijke gele vest te ontvangen.

Nadat hij zulke grote successen had geboekt in China en een band had opgebouwd met de mensen met wie hij leefde en werkte, keerde hij opnieuw terug naar Groot-Brittannië.

Hij bleef in de Kentse stad Gravesend wonen waar hij een rustig leven wilde leiden, weg van zijn pas verworven status als beroemdheid.

Hij stortte zich op liefdadigheidswerk, hielp enkele plaatselijke dakloze jongens en doneerde ongeveer 90% van zijn jaarinkomen aan liefdadigheid.

Ondertussen bracht zijn terugkeer naar het werk hem opnieuw naar het buitenland, eerst naar Roemenië voor een internationale commissie en later naar Egypte waar hij de gunst van de Ottomaanse Khedive, Isma'il Pasha, won, die "Isma'il de Magnifieke" werd genoemd.

Met de Ottomaanse ambities om uit te breiden, vroeg de Khedive Gordon om gouverneur te worden van Zuid-Sudan, bekend als de provincie Equatoria. In deze rol zou hij moeten opboksen tegen het systeem waarvoor hij werkte en probeerde hij veel van de ingebakken gebreken die hij in de regio aantrof, zoals de welig tierende corruptie en de wijdverspreide mensenhandel, ongedaan te maken.

In zijn positie kwam hij regelmatig in conflict met veel van zijn bestuurlijke en koloniale collega's. Zozeer zelfs dat de toenmalige gouverneur-generaal, Ismail Aiyub Pasha, Gordon's pogingen om de slavenhandel terug te draaien voortdurend saboteerde.

Dit vormde geen belemmering voor Gordons vastberadenheid, want hij bouwde nauwere banden op met de mensen in Equatoria die het slachtoffer waren geworden van de slavenhandel en hij ging in diplomatieke kringen om met mensen die niet graag zagen dat de Egyptenaren hun invloed uitbreidden.

Gordon werd later door Isma'il Pasja naar Caïro geroepen en kreeg de functie van gouverneur-generaal van heel Soedan.

Zo'n gigantische taak zou helaas zijn dood worden, want Gordon vocht onophoudelijk voor hervormingen om een einde te maken aan slavernij en marteling en om corruptie aan te pakken, maar deze waren in strijd met het systeem dat door het Ottomaans-Egyptische bewind werd geïmplementeerd. Als gevolg hiervan bleken zijn inspanningen niets op te leveren en in de jaren 1870 veroorzaakten de westerse ideeën om de Arabische slavenhandel te beteugelen economische rimpelingen.die zich over de straten verspreidde.

Aan het einde van zijn termijn verliet Gordon Soedan als een mislukking en keerde hij terug naar Engeland met een verslechterende gezondheid als gevolg van de stress.

Deze onderbreking duurde echter niet lang, want in Sudan ontstond een opstand onder leiding van Mahdi, Muhammad Ahmad, waardoor Gordon gedwongen werd om terug te keren.

Mohammed Ahmad, de Mahdi

Nadat hij was teruggekeerd naar Khartoem met een missie om burgers en soldaten te evacueren, negeerde hij de bevelen en besloot met een kleine groep te blijven om de stad te verdedigen.

In zijn overtuiging dat hij Khartoem kon verdedigen, correspondeerde hij met Mahdi, maar dat leverde niets op. In plaats daarvan werd Gordon belegerd door de rebellen.

In zijn plan om de stad te verdedigen duurde de belegering bijna een jaar totdat de troepen van Mahdi Khartoem uiteindelijk overweldigden.

Generaal Gordon van Khartoem, met sabel en geborduurd uniform, heeft zijn rechterhand opgeheven en wijst naar de zwarte gieren die om hem heen cirkelen: hij is vastgeketend aan de paal in zijn rug. De twee heren die Gordon in de steek laten door weg te lopen zijn premier Gladstone (met paraplu) en minister van Buitenlandse Zaken Granville Leveson-Gower. Lijntekening, 1885

Helaas had de Britse regering niet snel genoeg gehandeld toen Gordon om hulp vroeg.

De publieke opinie stond positief tegenover de inspanningen van Gordon, maar de reactie van de regering kwam helaas te laat: om precies te zijn twee dagen te laat.

In deze tijd werd Khartoum ingenomen en Gordon vermoord, zijn lichaam is nooit gevonden.

Jessica Brain is een freelance schrijfster gespecialiseerd in geschiedenis. Ze woont in Kent en is een liefhebber van alles wat met geschiedenis te maken heeft.