"Ik sterf als trouwe dienaar van de koning, maar als eerste van God".

Geen enkele zin vat een man beter samen die zich in dienst stelde van de kroon en voorbestemd was om door de katholieke kerk als een heilige te worden vereerd.

Sir Thomas More leefde in het Engeland van Tudor en bekleedde verschillende functies, waaronder advocaat, kanselier, parlementslid en schrijver. Zijn invloed op veel van deze gebieden was opmerkelijk, vooral zijn beroemde tekst "Utopia".

Helaas voor More eindigde zijn leven op een dramatische en karakteristieke Tudor-manier toen hij weigerde de scheiding van Koning Henry VIII te erkennen, evenals de drastische breuk van de Engelse kerk met Rome.

More, een vroom verdediger van de katholieke kerk, vond dat hij niet langer als kanselier van Henry VIII kon dienen en legde zijn functie neer. Helaas was dit het begin van het einde voor More, die tegen het protestantisme bleef pleiten en daarom in juli 1535 werd berecht en geëxecuteerd.

More was een katholiek figuur in Engeland, een land dat bezig was met een grote verandering in de richting van het protestantisme. More werd een martelaar van de Reformatie, een van de vele slachtoffers, aan beide kanten, die vochten en pleitten voor zijn geloof.

In 1935 werd More's leven formeel erkend door paus Pius XI toen hij besloot More heilig te verklaren. Zijn betekenis was zo groot dat paus Johannes Paulus II hem in de 21e eeuw tot beschermheilige van staatsmannen en politici benoemde.

Zijn verhaal begint in 1478 in Londen, geboren uit Agnes Graunger en haar man, Sir John More, een man met een gewaardeerde carrière in de rechten. Als een van de zes kinderen zou de illustere carrière van zijn vader ten goede komen aan de jonge Thomas, die een goede opleiding kreeg op een van de beste scholen in de omgeving.

In 1490 diende hij de aartsbisschop van Canterbury, John Morton (ook Lord Chancellor van Engeland) als zijn huisknecht. Deze ervaring zou de jonge More goed van pas komen, want Morton was een aanhanger van een zich ontwikkelende filosofie over leven en onderwijs, waarvan de wortels kunnen worden omschreven als humanisme. Morton herkende al snel zijn talenten en droeg More voor voor een plaats aan de universiteit van Oxford.

Na twee jaar aan de universiteit te hebben gestudeerd en een typische klassieke opleiding te hebben genoten, verliet hij Oxford om in de voetsporen van zijn vader te treden en een carrière in de rechten na te streven. Hij werd dus student aan Lincoln's Inn en werd in 1502 tot advocaat geroepen.

Hoewel hij zijn roeping als advocaat voortzette, voelde hij zich sterk aangetrokken tot zijn geloof en spirituele leven. Een van zijn goede vrienden, Desiderius Erasmus, zei dat hij de mogelijkheid overwoog om fulltime een spiritueel leven te leiden en zijn juridische carrière op te geven. Hoewel hij deze weg niet insloeg, zou de vroomheid waartoe hij zich aangetrokken voelde zijn carrière sturen en als reden dienenvoor zijn ondergang.

In 1505 trouwde hij met Jane Colt en kreeg samen met haar vier kinderen voor haar trieste, vroege dood. More had een bijzonder ongebruikelijke houding ten opzichte van het gezinsleven, ongewoon voor die tijd: hij probeerde bijvoorbeeld zijn vrouw op te voeden door haar bijles te geven en stond er later op dat zijn dochters een klassieke opleiding zouden krijgen, dezelfde die zijn zoon zou krijgen.

Deze onorthodoxe benadering van de opvoeding van zijn kinderen oogstte veel bewondering van andere adellijke families en zelfs van Erasmus zelf, die zich verwonderde over de welsprekendheid en academische bekwaamheid van More's dochter.

De familie van Sir Thomas More

More had een groot gezin, hertrouwde snel na de dood van zijn vrouw en nam nog een kind om op te voeden en trad op als voogd voor nog twee jonge meisjes. Hij bewees een zorgzame en toegewijde vader te zijn voor alle kinderen, moedigde hen aan en communiceerde met hen terwijl hij weg was.

Terug in de zakenwereld koos hij ervoor om zijn carrière in de rechten op te geven ten gunste van een rol als politicus. Hij behaalde zijn eerste successen als parlementslid voor Great Yarmouth in 1504 en vertegenwoordigde later kiesdistricten in Londen.

Tijdens zijn politieke carrière bekleedde hij verschillende functies, waaronder die van Undersheriff van Londen, een functie die hem veel respect opleverde. Na verloop van tijd werd hij Privy Counsellor en deed hij meer diplomatiek werk op het continent, wat hem een ridderorde en een nieuwe functie als Under-Treasurer of the Exchequer opleverde.

Naarmate hij in rang steeg, kwam hij ook dichter bij Koning Hendrik VIII te staan en diende hij als persoonlijk adviseur. In deze zeer prominente positie ontving hij diplomaten en onderhield hij contacten tussen Hendrik VIII en andere figuren, waaronder Lord Chancellor Wolsey.

Tijdens deze periode van succes vond More ook de tijd om zijn beroemdste tekst te produceren, "Utopia", dat werd gepubliceerd in 1516. Dit was een boek geschreven vanuit het perspectief van More als een soort satire, waarin een verhaal wordt verteld over een geloofsmaatschappij op een eiland. Het verhaal is geschreven in het Latijn en beschrijft de culturele gewoonten van de samenleving, waarin orde, eerlijkheid en gemeenschappelijk eigendom van de aarde worden beschreven.Sommige van deze thema's kunnen gezien worden als wortels in het kloosterleven, terwijl meer in het algemeen de voorstelling van een veilige, gelijkwaardige samenleving eeuwen later Karl Marx en Friedrich Engels zou aanspreken.

Houtsnede voor de titel van 'Utopia' door Thomas More.

Het fictiewerk gaf in zijn eigen tijd aanleiding tot een heel eigen genre, een dystopische fictie waarbij ideale samenlevingen centraal stonden in het verhaal, waaronder werken als "Nieuw Atlantis" van Francis Bacon en "Candide" van Voltaire.

Ondertussen, terwijl zijn literaire bekwaamheid duidelijk werd, behaalde More groot succes toen hij Wolsey opvolgde als Lord Chancellor in 1529. Hij markeerde een hoogtepunt in zijn carrière en werkte hard en ijverig in zijn functie. Dit zou echter worden ontsierd doordat zijn kanselierschap samenviel met een enorm moment in de geschiedenis van het christendom: de protestantse reformatie.

In zijn functie maakte hij zijn standpunt duidelijk door zijn steun te betuigen aan de katholieke kerk en Wolsey te helpen bij het belemmeren van de invoer van Lutherse teksten in Engeland. Hij was ook zeer verontwaardigd over de Tyndale Bijbel, die hij als ketter beschouwde.

Bovendien zijn er in zijn functie als Lord Chancellor verwijzingen naar zijn gebruik van geweld en dwang in de omgang met mensen die hij als ketters bestempelde, maar er is nog steeds veel discussie over de vraag of deze beschuldigingen waar zijn. Onder zijn gezag werden zes mensen op de brandstapel gezet, maar in deze periode was dit een gebruikelijke straf voor ketterij. In feite waren alle geruchten over buitensporig geweldweerlegd door de man zelf in zijn "Apologie" van 1533.

Zijn standpunten kwamen echter steeds meer in conflict met het parlement en vooral met de koning. In 1529 werd het een misdaad om te beweren dat er een andere autoriteit was dan de wettelijke suprematie van de koning.

Koning Hendrik VIII

In 1530 kwam More's conflict met Henry VIII tot een hoogtepunt. Hij weigerde een brief te ondertekenen waarin hij de paus vroeg om het huwelijk van Henry en Catherine of Aragon nietig te verklaren, terwijl hij ook in fel debat ging met Henry over het opleggen van ketterijwetten.

In het volgende jaar werd een koninklijk decreet aangekondigd waarin geëist werd dat de geestelijkheid Henry VIII zou erkennen als het hoogste hoofd van de Kerk van Engeland. More weigerde uitdagend om de eed te ondertekenen, maar hij sprak zich niet publiekelijk uit tegen zijn monarch.

Uiteindelijk trad hij in mei 1532 af als kanselier, omdat hij vond dat hij zijn functie niet langer kon uitoefenen.

Een jaar later schreef hij een brief aan Henry waarin hij zijn blijdschap uitte over het feit dat hij een vrouw had gevonden in Anne Boleyn, maar hij weigerde de kroning bij te wonen, wat uiteindelijk werd gezien als een publieke belediging en een reactie noodzakelijk maakte.

In de daaropvolgende maanden kreeg More te maken met verschillende beschuldigingen, waarvan sommige door Thomas Cromwell aan zijn adres werden geuit. Verschillende pogingen om hem aangeklaagd te krijgen mislukten, totdat More op 13 april 1534 werd gevraagd om zijn trouw aan de Successiewet te zweren.

More's weigering was de druppel en vier dagen later werd hij naar de Tower of London gebracht en beschuldigd van hoogverraad.

Thomas More neemt afscheid van zijn dochter Margaret Roper', door Edward Matthew Ward

Op 1 juli 1535 vond zijn proces plaats. Hij werd voorgeleid aan een jury, waarin toevallig ook een groot deel van de familie van Anne Boleyn zat, waaronder haar oom, broer en haar vader. In slechts vijftien minuten werd More schuldig verklaard.

De zaak werd gesloten, More werd veroordeeld tot ophanging, trekking en vierendeling, een straf die gezien de omstandigheden te verwachten was, maar Henry VIII toonde enige clementie en beval hem in plaats daarvan te onthoofden.

Op 6 juli 1535 kwam er een abrupt einde aan Thomas More's illustere carrière, ontluikende schrijftalent, politieke vraatzucht en religieuze vroomheid. Hij werd geëxecuteerd, een man die koning Henry VIII vroom had gediend en toch tot het einde trouw was gebleven aan zijn geloof en overtuigingen.

Jessica Brain is een freelance schrijfster gespecialiseerd in geschiedenis. Ze woont in Kent en is een liefhebber van alles wat met geschiedenis te maken heeft.