W 1216 r., w wieku zaledwie dziewięciu lat, młody Henryk został królem Anglii Henrykiem III. Jego długowieczność na tronie zostanie przebita dopiero przez Jerzego III w 1816 r. Jego panowanie było świadkiem burzliwych i dramatycznych zmian, w tym buntów baronów i potwierdzenia Magna Carta.

Henryk urodził się w październiku 1207 r. w zamku Winchester, jako syn króla Jana i Izabeli z Angoulême. Chociaż niewiele wiadomo o jego dzieciństwie, w październiku 1216 r. jego ojciec, król Jan, zmarł w samym środku pierwszej wojny baronów. Młody Henryk odziedziczył jego płaszcz i cały chaos, który się z tym wiązał.

Henryk odziedziczył nie tylko Królestwo Anglii, ale także szerszą sieć Imperium Andegaweńskiego, w tym Szkocję, Walię, Poitou i Gaskonię. Domena ta została zabezpieczona przez jego dziadka, Henryka II, po którym otrzymał imię, a później skonsolidowana przez Ryszarda I i Jana.

Niestety, ziemie te skurczyły się nieco pod rządami króla Jana, który scedował kontrolę nad Normandią, Bretanią, Maine i Anjou na Filipa II Francuskiego.

Upadające Imperium Andegaweńskie i odmowa króla Jana przestrzegania Magna Carta z 1215 r. wywołały niepokoje społeczne; konflikt był nieunikniony, ponieważ przyszły Ludwik VIII wspierał rebeliantów.

Młody król Henryk odziedziczył pierwszą wojnę baronów, z całym jej chaosem i konfliktem, który rozprzestrzenił się za panowania jego ojca.

Koronacja króla Henryka III

Ponieważ nie był jeszcze pełnoletni, Jan zorganizował radę złożoną z trzynastu wykonawców, którzy mieli pomagać Henrykowi. Został on umieszczony pod opieką jednego z najbardziej znanych rycerzy w Anglii, Williama Marshala, który pasował Henryka na rycerza, podczas gdy kardynał Guala Bicchieri nadzorował jego koronację 28 października 1216 r. w katedrze w Gloucester. Jego druga koronacja odbyła się 17 maja 1220 r. w opactwie Westminster.

Pomimo tego, że był znacznie starszy, William Marshall służył jako obrońca króla i z powodzeniem pokonał rebeliantów w bitwie pod Lincoln.

Bitwa rozpoczęła się w maju 1217 r. i stanowiła punkt zwrotny w pierwszej wojnie baronów, a zwycięska armia Marshalla splądrowała miasto. Lincoln było znane z lojalności wobec sił Ludwika VIII, a zatem ludzie Henryka chcieli dać przykład miastu, łapiąc francuskich żołnierzy uciekających na południe, a także wielu zdradzieckich baronów, którzy zwrócili się przeciwko Henrykowi.

We wrześniu 1217 r. traktat z Lambeth wymusił wycofanie się Ludwika i zakończył pierwszą wojnę baronów, wstrzymując animozje.

Sam traktat zawierał elementy Wielkiej Karty, którą Henryk ponownie wydał w 1216 r., Bardziej rozwodniona forma karty wydanej przez jego ojca, króla Jana. Dokument bardziej znany jako Magna Carta został zaprojektowany w celu rozstrzygnięcia różnic między rojalistami a rebeliantami.

Do 1225 r. Henryk musiał ponownie wydać Kartę, w kontekście ataku Ludwika VIII na prowincje Henryka, Poitou i Gaskonię. Czując się coraz bardziej zagrożeni, baronowie zdecydowali się poprzeć Henryka tylko wtedy, gdy ponownie wyda Magna Carta.

Dokument zawierał tę samą treść co poprzednia wersja i został opatrzony pieczęcią królewską, gdy Henryk osiągnął pełnoletność, rozstrzygając spory dotyczące podziału władzy i przekazując więcej uprawnień baronom.

Karta stawała się coraz bardziej zakorzeniona w angielskim zarządzaniu i życiu politycznym, co było kontynuowane za panowania syna Henryka, Edwarda I.

Z władzą Korony wyraźnie ograniczoną przez statut, niektóre bardziej palące kwestie baronialne, takie jak patronat i mianowanie królewskich doradców, wciąż pozostawały nierozwiązane. Takie niespójności nękały rządy Henryka i narażały go na kolejne wyzwania ze strony baronów.

Formalne rządy Henryka weszły w życie dopiero w styczniu 1227 r., kiedy osiągnął pełnoletność. Nadal polegał na doradcach, którzy prowadzili go w młodości.

Jedną z takich postaci był Hubert de Burgh, który stał się bardzo wpływowy na jego dworze. Niemniej jednak zaledwie kilka lat później relacje te uległy pogorszeniu, gdy de Burgh został usunięty z urzędu i uwięziony.

W międzyczasie Henryk był zajęty swoimi rodowymi roszczeniami do ziemi we Francji, które zdefiniował jako "przywrócenie swoich praw". Niestety, jego kampania mająca na celu odzyskanie tych ziem okazała się chaotyczna i frustrująco nieudana wraz z inwazją w maju 1230 r. Zamiast inwazji na Normandię, jego siły pomaszerowały do Poitou, zanim dotarły do Gaskonii, gdzie zawarto rozejm z Ludwikiem, który trwał do 1234 roku.

Przy niewielkim sukcesie, Henryk wkrótce stanął w obliczu kolejnego kryzysu, gdy Richard Marshal, syn lojalnego rycerza Henryka Williama Marshala, poprowadził bunt w 1232 r. Rebelia została zainicjowana przez Petera De Roches, nową władzę w rządzie, wspieraną przez frakcje Poitevin w hrabstwie.

Peter des Roches nadużywał swojej władzy, omijając procesy sądowe i pozbawiając swoich przeciwników ich majątków. Doprowadziło to Richarda Marshala, 3. hrabiego Pembroke, do wezwania Henryka, aby zrobił więcej w celu ochrony ich praw określonych w Wielkiej Karcie.

Taka wrogość wkrótce przerodziła się w konflikt domowy, a Des Roches wysłał wojska do Irlandii i Południowej Walii, podczas gdy Ryszard Marszałek sprzymierzył się z księciem Llewelynem.

Chaotyczne sceny zostały złagodzone dopiero przez interwencję Kościoła w 1234 roku, prowadzoną przez Edmunda Richa, arcybiskupa Canterbury, który doradził zwolnienie Des Roches, a także wynegocjował ugodę pokojową.

Po tak dramatycznych wydarzeniach zmieniło się podejście Henryka do rządzenia. Rządził swoim królestwem osobiście, a nie za pośrednictwem innych ministrów i osób prywatnych, a także zdecydował się pozostać w kraju.

Król Henryk III i Eleonora Prowansalska

Pomijając politykę, w życiu osobistym poślubił Eleonorę Prowansalską i doczekał się pięciorga dzieci. Jego małżeństwo okazało się udane i podobno pozostał wierny swojej żonie przez trzydzieści sześć lat ich wspólnego życia. Zadbał również o to, by pełniła ważną rolę jako królowa, polegając na jej wpływach w sprawach politycznych i udzielając jej patronatu, zapewniając jej niezależność finansową.W 1253 r. mianował ją nawet regentką, aby rządziła, gdy on przebywał za granicą, tak wielkim zaufaniem darzył swoją żonę.

Oprócz tego, że miał wspierający i silny związek, był również znany ze swojej pobożności, która wpłynęła na jego działalność charytatywną. Za jego panowania odbudowano Opactwo Westminsterskie; pomimo niskich funduszy, Henryk uważał, że jest to ważne i nadzorował jego ukończenie.

Zarówno w polityce wewnętrznej, jak i międzynarodowej, decyzje Henryka miały poważne konsekwencje, nie bardziej niż wprowadzenie przez niego Statutu Żydowskiego w 1253 r., polityki charakteryzującej się segregacją i dyskryminacją.

Wcześniej, we wczesnych rządach regencyjnych Henryka, społeczność żydowska w Anglii kwitła dzięki zwiększonym pożyczkom i ochronie, pomimo protestów ze strony papieża.

Niemniej jednak do 1258 r. polityka Henryka zmieniła się dramatycznie, bardziej zgodnie z polityką Ludwika Francuskiego. Wyciągnął ogromne sumy pieniędzy od Żydów w formie podatków, a jego ustawodawstwo zapoczątkowało negatywne zmiany, które zraziły niektórych baronów.

Bitwa pod Taillebourg, 1242 r.

Tymczasem za granicą Henryk bezskutecznie koncentrował swoje wysiłki na Francji, co doprowadziło do kolejnej nieudanej próby w bitwie pod Taillebourg w 1242 r. Jego wysiłki na rzecz zabezpieczenia utraconego imperium Angevin ojca zakończyły się niepowodzeniem.

Z czasem jego złe decyzje doprowadziły do krytycznego braku funduszy, nie bardziej niż wtedy, gdy zaoferował finansowanie wojen papieskich na Sycylii w zamian za koronację swojego syna Edmunda na króla Sycylii.

Do 1258 r. baronowie domagali się reform i zainicjowali zamach stanu, przejmując w ten sposób władzę od korony i reformując rząd za pomocą Provisions of Oxford.

To skutecznie zapoczątkowało nowy rząd, porzucając absolutyzm monarchii i zastępując go piętnastoosobową Tajną Radą. Henry nie miał innego wyboru, jak tylko wziąć udział i poprzeć Provisions.

Zamiast tego Henryk zwrócił się o wsparcie do Ludwika IX, zgadzając się na traktat paryski, a kilka lat później, w styczniu 1264 r., polegając na francuskim królu, aby roztrzygnął reformy na jego korzyść. Dzięki Mise of Amiens, Provisions of Oxford zostały unieważnione, a bardziej radykalne elementy zbuntowanej grupy baronów były gotowe do drugiej wojny.

Ludwik IX mediujący między królem Henrykiem III a baronami

Pod wodzą Szymona de Montfort, w 1264 r. walki zostały wznowione, a druga wojna baronów była w toku.

Jedno z najbardziej decydujących zwycięstw baronów miało miejsce w tym czasie, a dowodzący nim Simon de Montfort stał się de facto "królem Anglii".

W bitwie pod Lewes w maju 1264 r. Henryk i jego siły znaleźli się w trudnej sytuacji, a rojaliści zostali przytłoczeni i pokonani. Sam Henryk został wzięty do niewoli i zmuszony do podpisania Mise of Lewes, skutecznie przekazując swoją władzę Montfortowi.

Na szczęście dla Henryka, jego syn i następca Edward zdołał uciec i pokonał de Montforta i jego siły w bitwie pod Evesham rok później, ostatecznie uwalniając swojego ojca.

Chociaż Henryk chciał dokonać zemsty, za radą Kościoła zmienił swoją politykę, aby utrzymać tak bardzo potrzebne i raczej chore wsparcie baronialne. Wyrażono odnowione zobowiązania do przestrzegania zasad Magna Carta, a Henryk wydał Statut Marlborough.

Zbliżając się do końca swoich rządów, Henryk spędził dziesięciolecia negocjując i odpierając bezpośrednie wyzwania dla swojej władzy.

W 1272 roku zmarł Henryk III, pozostawiając po sobie burzliwy krajobraz polityczny i społeczny dla swojego następcy i pierworodnego syna, Edwarda Długonogiego.

Jessica Brain jest niezależną pisarką specjalizującą się w historii. Mieszka w Kent i jest miłośniczką wszystkiego, co historyczne.