Op 29 mei 1660, op zijn 30e verjaardag, kwam Charles II aan in Londen voor een uitbundig onthaal.

Dit was niet alleen een beslissend moment voor Charles persoonlijk, maar ook voor een natie die een herstelde monarchie en een vreedzame overgang wilde zien na jaren van republikeinse experimenten.

De jonge Charles II, zoon van de afgezette en geëxecuteerde koning Charles I, werd geboren in mei 1630 en was pas twaalf toen de Burgeroorlog uitbrak. Het sociaal onstabiele klimaat waarin hij opgroeide, was zodanig dat hij op veertienjarige leeftijd de leiding kreeg als opperbevelhebber in het westen van Engeland.

Charles, Prins van Wales

Helaas voor de royals resulteerde het conflict in een parlementaire overwinning, waardoor Charles in ballingschap moest in de Nederlanden, waar hij de dood van zijn vader zou vernemen door toedoen van de beulen.

Na de dood van zijn vader in 1649 sloot Charles het jaar daarop een deal met de Schotten en leidde een leger naar Engeland. Helaas werden zijn pogingen afgeslagen door de Cromwelliaanse troepen in de Slag bij Worcester, waardoor de jonge royal in ballingschap moest gaan toen de republiek werd uitgeroepen in Engeland, waardoor zowel hij als eeuwen van traditionele monarchie werden verdreven.

Charles verbergt zich in de Royal Oak in Boscobel Forest na de nederlaag bij Worcester

Terwijl Charles op het continent verbleef, speelde het constitutionele experiment van het Engelse Gemenebest zich af, waarbij Cromwell de facto koning en leider werd, behalve in naam. Na negen jaar leek het gebrek aan stabiliteit en de daaropvolgende chaos de ideologie van Cromwell ten val te brengen.

Nadat Cromwell zelf was overleden, was het teken aan de wand, want het zou slechts acht maanden duren voordat zijn zoon Richard Cromwell aan de macht zou zijn voordat het republikeinse hoofdstuk van de Engelse geschiedenis zou worden afgesloten. Zonder iets van de stijl en strengheid van zijn vader stemde Richard Cromwell ermee in om af te treden als Lord Protector, wat het herstel van de monarchie inluidde.

Het nieuwe parlement van de "Conventie" stemde voor de monarchie en hoopte zo een einde te maken aan de politieke crisis.

Charles werd vervolgens uitgenodigd om terug te keren naar Engeland en op 23 april 1661 werd hij in Westminster Abbey gekroond tot koning Charles II.

Ondanks de overwinning van de erfelijke monarchie stond er veel op het spel na zo'n lange periode van sociale en politieke instabiliteit onder Cromwell. Charles II moest nu de macht terugwinnen en tegelijkertijd een evenwicht vinden tussen de eisen van degenen die het Gemenebest hadden doorgedrukt. Er was een compromis en diplomatie nodig en dit is iets wat Charles direct kon waarmaken.

Nu de legitimiteit van zijn bewind niet langer ter discussie stond, bleef de kwestie van parlementaire en religieuze vrijheden op de voorgrond van het bestuur.

Een van de eerste stappen in dit proces was de Verklaring van Breda in april 1660. Dit was een proclamatie die in wezen gratie verleende voor de misdaden die waren gepleegd in de periode van het Interregnum en tijdens de Engelse Burgeroorlog voor iedereen die Karel als koning erkende.

Deze verklaring werd opgesteld door Charles en drie adviseurs als een opstapje om de tegenstellingen uit die tijd bij te leggen. Charles verwachtte echter wel dat degenen die direct verantwoordelijk waren voor de dood van zijn vader geen gratie zouden krijgen. De personen in kwestie waren onder andere John Lambert en Henry Vane the Younger.

Een ander belangrijk onderdeel van de verklaring was de belofte van tolerantie op het gebied van religie, die zo lang een bron van onvrede en woede was geweest voor velen, vooral voor de rooms-katholieken.

Bovendien probeerde de verklaring de meningsverschillen tussen verschillende groepen bij te leggen, waaronder de soldaten die hun achterstallige betalingen terugkregen en de landadel die garanties kreeg met betrekking tot landgoederen en subsidies.

In de eerste jaren van zijn regeerperiode probeerde Charles de breuk die was ontstaan door de Burgeroorlog te helen, maar de positieve sociale ontwikkelingen werden ontsierd door trieste persoonlijke omstandigheden toen zowel zijn jongere broer als zijn zus bezweken aan de pokken.

Ondertussen werd het nieuwe Cavalierparlement gedomineerd door verschillende wetten die de Anglicaanse conformiteit wilden versterken, zoals het verplichte gebruik van het Anglicaanse Book of Common Prayer. Deze reeks wetten werd bekend als de Clarendon Code, genoemd naar Edward Hyde, op basis van het aanpakken van non-conformisme met het oog op het behoud van sociale stabiliteit. Ondanks Charles' twijfels, werden de wettenging door in tegenstelling tot zijn voorkeurstactiek van religieuze tolerantie.

Charles II ontmoet wetenschapper Robert Hooke en architect Christopher Wren in St James' Park, 6 oktober 1675. Christopher Wren was een van de oprichters van The Royal Society (oorspronkelijk de Royal Society of London for Improving Natural Knowledge).

In de maatschappij zelf waren er ook culturele veranderingen: theaters openden hun deuren en literatuur begon weer op te bloeien.

Hoewel hij een nieuw tijdperk van monarchie inluidde, verliep de regeerperiode van Charles II allesbehalve soepel. Hij regeerde tijdens verschillende crises, waaronder de Grote Pest die het land teisterde.

In 1665 sloeg deze grote gezondheidscrisis toe en in september werd het sterftecijfer geschat op ongeveer 7.000 doden in één week. Met zo'n catastrofe en levensbedreiging zochten Charles en zijn hofhouding veiligheid in Salisbury, terwijl het parlement bleef vergaderen op de nieuwe locatie in Oxford.

De Grote Pest zou de dood van een zesde van de bevolking tot gevolg hebben gehad, waardoor maar weinig gezinnen onaangetast bleven door de verwoesting.

Slechts een jaar na het uitbreken van de brand werd Londen opnieuw geconfronteerd met een grote crisis, een die de hele structuur van de stad zou verwoesten. De Grote Brand van Londen brak uit in de vroege uren van september 1666. Binnen enkele dagen had het hele wijken verwoest en slechts brandende sintels achtergelaten.

Zo'n triest schouwspel werd opgetekend door beroemde schrijvers uit die tijd, zoals Samuel Pepys en John Evelyn, die de verwoesting uit de eerste hand zagen.

Grote brand in Londen

De oncontroleerbare brand had een ravage aangericht in de stad en veel architecturale monumenten verwoest, waaronder de St Paul's Cathedral.

Als reactie op de crisis werd in 1667 de wederopbouwwet aangenomen om te voorkomen dat een dergelijke ramp zich nog eens zou voordoen. Voor velen werden dergelijke grootschalige verwoestingen gezien als een straf van God.

Ondertussen werd Charles in beslag genomen door een andere situatie, dit keer internationaal, met het uitbreken van de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog. De Engelsen behaalden enkele overwinningen, zoals de verovering van het pas omgedoopte New York, genoemd naar Charles' broer, de hertog van York.

Er was ook reden om feest te vieren bij de Slag bij Lowestoft in 1665, maar het succes was van korte duur voor de Engelsen die niet genoeg hadden gedaan om de Nederlandse vloot, die snel weer opbloeide onder leiding van Michiel de Ruyter, een halt toe te roepen.

In 1667 brachten de Nederlanders een verwoestende slag toe aan de Engelse marine en aan de reputatie van Charles als koning. De Raid on Medway in juni was een verrassingsaanval van de Nederlanders, die erin slaagden veel schepen van de vloot aan te vallen en de Royal Charles als oorlogsbuit buit te maken.

De feestvreugde van Charles' toetreding en herovering van de troon werd ontsierd door dergelijke crises die zijn leiderschap, prestige en het moreel van de natie ondermijnden.

Veel van de tegenstellingen zouden verergeren en uitmonden in de Derde Engels-Nederlandse Oorlog, waarbij Charles openlijk zijn steun betuigde aan het katholieke Frankrijk. In 1672 vaardigde hij de Koninklijke Verklaring van Indulgence uit, die in wezen de beperkingen ophief die waren opgelegd aan de protestantse non-conformisten en rooms-katholieken, en een einde maakte aan de strafwetten die hadden gegolden. Dit zou zeer controversieel blijken te zijn en deHet Cavalierparlement zou hem het jaar daarop dwingen om zo'n verklaring in te trekken.

Karel en zijn vrouw, Catharina van Braganza

Het conflict groeide en de zaken werden nog erger toen de vrouw van Charles, koningin Catherine, geen erfgenamen kon voortbrengen, waardoor zijn broer James, hertog van York, als troonopvolger overbleef. Met het vooruitzicht dat zijn katholieke broer de nieuwe koning zou worden, vond Charles het nodig om zijn protestantse neigingen kracht bij te zetten door een huwelijk te arrangeren voor zijn nicht Mary met de protestantse Willem van Oranje. Dit was een schaamteloospoging om de groeiende religieuze onrust te blussen die zijn heerschappij en die van zijn vader voor hem had geteisterd.

Anti-katholieke sentimenten staken opnieuw de kop op, deze keer in de vorm van een "Popish plot" om de koning te vermoorden. Hysterie overheerste en het vooruitzicht van een katholieke monarch als opvolger van Charles deed weinig om het te onderdrukken.

Een bijzondere oppositiefiguur was de 1e graaf van Shaftesbury die een sterke machtsbasis had, niet meer dan toen het parlement de Exclusion Bill van 1679 invoerde om de hertog van York uit de opvolging te verwijderen.

Dergelijke wetgeving definieerde en vormde politieke groepen, waarbij degenen die het wetsvoorstel afschuwelijk vonden bekend werden als Tories (eigenlijk een verwijzing naar katholieke Ierse bandieten), terwijl degenen die een petitie voor het wetsvoorstel hadden ingediend Whigs werden genoemd (verwijzend naar de Schotse rebellerende Presbyterianen).

In het licht van deze chaos vond Charles het gepast om het parlement te ontbinden en in maart 1681 in Oxford een nieuw parlement samen te stellen. Helaas werd dit politiek onwerkbaar en omdat de steun zich keerde tegen het wetsvoorstel en in het voordeel van de koning uitpakte, werd Lord Shaftesbury afgezet en verbannen naar Nederland terwijl Charles de rest van zijn regeerperiode zonder parlement zou regeren.

Het cyclische karakter van de monarchie in dit tijdperk was zo groot dat Charles II zijn dagen als absolute monarch eindigde, een misdaad waarvoor zijn vader slechts tientallen jaren eerder was geëxecuteerd.

Charles II en zijn broer James II

Op 6 februari 1685 kwam er een einde aan zijn heerschappij. Charles stierf in Whitehall en gaf de mantel door aan zijn katholieke broer, James II van Engeland. Hij erfde niet alleen de kroon, maar ook alle onopgeloste problemen die daarmee gepaard gingen, waaronder kwesties over goddelijke heerschappij en religieuze tolerantie die nog geen evenwicht hadden gevonden.

Jessica Brain is een freelance schrijfster gespecialiseerd in geschiedenis. Ze woont in Kent en is een liefhebber van alles wat met geschiedenis te maken heeft.