Voor de schrijver en dagboekschrijver John Evelyn was ze 'de vloek van de natie'. Voor de bisschop van Salisbury was ze 'een vrouw van grote schoonheid, enorm levendig en gulzig; dwaas maar dwingend'. Voor de kanselier van Engeland was ze 'die dame'. Voor de koning, de amorele Charles II, was ze zijn maîtresse Barbara Villiers, Lady Castlemaine, gevreesd, verafschuwd en benijd door het hof, maar in een gevaarlijke situatie.leeftijd, een politieke overlever.

Barbara Villiers werd in 1640 geboren in een koningsgezinde familie. Haar vader vocht en stierf voor Charles I, waardoor de familie verarmd achterbleef. Na de executie van de koning bleven de Villiers trouw aan de verbannen, berooide Stuart-erfgenaam, de Prince of Wales.

Op haar vijftiende kwam Barbara naar Londen waar ze het gezelschap vond van jonge Royalisten, die clandestien werkten aan de restauratie van de Stuarts. Ze had een reeks affaires voordat ze in 1659 trouwde met Roger Palmer, de zoon van een welvarende Royalist. Barbara's moeder geloofde dat het huwelijk haar wilde, eigenzinnige dochter zou temmen.

Ze waren een onwaarschijnlijk koppel: Barbara, levendig, temperamentvol en snel boos; Roger, rustig, vroom en religieus. Barbara had al snel genoeg van het huwelijk. Ze verleidde de libertijnse jonge Graaf van Chesterfield, die in de ban was van Barbara's albasten huid en sensuele mond.

In 1659 gingen Barbara en haar man naar Den Haag en zwoeren trouw aan de toekomstige koning Charles II. Binnen enkele dagen waren Barbara en Charles geliefden en na zijn Restauratie bracht hij zijn eerste nacht in Londen door in bed met Barbara.

Engeland had genoeg van de puriteinse manieren van Oliver Cromwell toen theater en muziek werden verboden. Er kwam een reactie en libertijnse manieren werden weerspiegeld in het gedrag aan het hof en het najagen van plezier.

In 1661 schonk Barbara het leven aan een dochter, Anne, die de achternaam Fitzroy kreeg, een erkenning dat Anne de buitenechtelijke dochter van Charles was. Om Roger Palmer gunstig te stemmen, benoemde de koning hem tot graaf van Castlemaine, maar de 'beloning' was voor bewezen diensten door zijn vrouw.

Barbara Villiers

Karel maakte duidelijk dat Barbara zijn favoriete minnares was, maar ze kon nooit zijn vrouw worden. Er werd een huwelijk geregeld voor Karel met Catharina van Braganza, dochter van de koning van Portugal. Tegen de wens van Catharina in benoemde Karel Barbara tot een van de hofdames van de koningin. Toen Barbara werd voorgesteld, viel de nieuwe koningin flauw.

Barbara genoot van haar invloedrijke positie en tijdens deze jaren zat ze voor officiële portretten. Deze schilderijen werden gekopieerd op gravures en verkocht aan een gulzig publiek, waardoor Barbara een van de meest erkende vrouwen in Engeland werd. Ze genoot van haar invloed en verkocht audiënties met de koning aan mensen die aan het hof vooruit wilden komen.

Barbara speelde met haar schoonheid; ze droeg jurken die haar boezem onthulden en flirtte schandalig. Ze zorgde ervoor dat ze pronkte met haar rijkdom; ze ging naar het theater getooid met juwelen van 30.000 pond en vond het niet erg om dat bedrag te verliezen met gokken. De koning dekte haar schulden.

Charles gaf haar het oude koninklijke paleis van Nonsuch in Surrey, dat ze vervolgens afbrak en waarvan ze de inboedel verkocht. De nieuwe kranten deden gretig verslag van Barbara's al dan niet werkelijke heldendaden en het publiek hield van de roddels over het koninklijke hof.

In 1663 werd een nieuwe hofdame van de koningin aangesteld, de vijftienjarige Lady Frances Stewart. Pepys beschreef haar als 'het mooiste meisje ter wereld' en de koning zat onophoudelijk achter haar aan. Op een nacht ging de koning naar Barbara's bed en trof haar daar aan met Frances. Charles was verblind, maar Frances verdedigde haar deugdzaamheid en wees hem af.

Lady Frances Stuart

Barbara was er niet tegen om de reputatie van haar jongere rivale te beschadigen. Op een nacht haalde ze de koning over om Frances te verrassen in haar slaapkamer, waar hij de 'deugdzame' Frances naakt in bed aantrof met de hertog van Richmond.

Charles nam andere minnaressen, maar had een speciale genegenheid voor Barbara. Maar Barbara zag geen reden om trouw te blijven en nam een reeks minnaars, waaronder toneelschrijvers, circusartiesten en een onstuimige jonge officier, John Churchill, de latere hertog van Marlborough, die Charles ontdekte in Barbara's bed.

Er was duidelijk sprake van genegenheid tussen de koning en de courtisane, want Barbara baarde Charles zes kinderen, waarvan er vijf de achternaam Fitzroy kregen. Charles overlaadde haar met dure cadeaus en bezocht haar slaapkamer nog in 1672 vier avonden per week. Toch waren er tekenen dat Barbara's invloed tanende was. Toen ze zwanger werd van haar zesde kind van Charles, dreigde ze het kind te doden als het de achternaam Fitzroy zou dragen.Het is een bewijs van de greep die ze had dat de koning ineenkromp voor het hof om vergiffenis te vragen.

Charles begon Barbara beu te worden naarmate haar schoonheid vervaagde en in een laatste gebaar maakte hij Barbara hertogin van Cleveland. Hij betaalde uitbundige bruiloften voor hun kinderen, een impopulaire daad die ertoe leidde dat de politieke dagboekschrijver John Evelyn Barbara 'de vloek van de natie' noemde.

In 1685 was Charles dood. Barbara had enorme gokschulden en werd gedwongen haar landgoed in Cheam te verkopen. Ze stierf in oktober 1709 aan oedeem, toen bekend als waterzucht. Ze was een machtige vrouw in een tijdperk dat gedomineerd werd door mannen. Haar leven was een schandaal, mogelijk gemaakt door haar schoonheid en haar charme. Barbara Villiers was de belichaming van het uitoefenen van macht zonder verantwoordelijkheid; geen koninklijke maîtresse zou ooit noghaar invloed hebben.

Michael Long is freelance schrijver en historicus met meer dan dertig jaar ervaring in het lesgeven van geschiedenis op scholen.