Mungo Park was een onverschrokken en gedurfde reiziger en ontdekkingsreiziger, oorspronkelijk afkomstig uit Schotland. Hij verkende West-Afrika tijdens de tumultueuze 18e eeuw en was feitelijk de eerste westerling die naar het centrale deel van de rivier de Niger reisde. Tijdens zijn korte leven werd hij gevangen genomen door een Moors opperhoofd, leed hij onnoemelijk veel ontberingen en reisde hij duizenden kilometers binnen Afrika en over de hele wereld,Hij bezweek aan koorts en dwaasheid en werd zelfs ten onrechte dood gewaand. Zijn leven mag dan kort zijn geweest, maar het was gevuld met durf, gevaar en vastberadenheid. Hij wordt terecht herinnerd als een ontdekkingsreiziger van het kaliber en de rangen van kapitein Cook of Ernest Shackleton. De zoon van een pachtboer uit Selkirk, wat dreef Park ertoe om zo ver van de zoute kusten van Schotland naar het diepste te reizen,donkerste, Afrika?

Mungo Park werd geboren op 11 september 1771 en stierf in 1806 op de ongelooflijk jonge leeftijd van 35. Hij groeide op op een pachtboerderij in Selkirkshire. De boerderij was eigendom van de hertog van Buccleuch, overigens een van de voorouders van het onnavolgbare fictieve personage Nick Caraway, vertrouweling en vriend van de raadselachtige Jay Gatsby in het beroemde werk 'The Great Gatsby' van F. Scott Fitzgerald. Wie weet watwaarom Fitzgerald de hertog van Buccleuch koos als Caraway's verre Schotse voorouder?

Maar de echte hertog was niet minder belangrijk, want hij was de huisbaas van de jonge Park, die op 17-jarige leeftijd de familieboerderij verliet om zijn opleiding voort te zetten en naar de befaamde Universiteit van Edinburgh te gaan. Het is ongetwijfeld geen toeval dat de al snel beroemde Park tijdens het tijdperk van de Verlichting in Schotland aan de Universiteit van Edinburgh studeerde. Sommige van Parks vroegere tijdgenoten aan deAan deze universiteit studeerden of werkten beroemde Schotse denkers en filosofen als David Hume, Adam Ferguson, Gershom Carmichael en Dugald Stewart. Het valt niet te ontkennen dat deze universiteit enkele van de belangrijkste denkers, ontdekkingsreizigers, avonturiers, uitvinders, wetenschappers, ingenieurs en artsen van die tijd voortbracht. Park zou zich als arts en ontdekkingsreiziger bij deze rangen voegen.Park studeerde plantkunde, medicijnen en natuurlijke historie. Hij blonk uit en studeerde af in 1792.

Nadat hij zijn studie had afgerond, bracht hij de zomer door met botanisch veldwerk in de Schotse Hooglanden. Maar dit was niet genoeg om de nieuwsgierigheid van de jongeman te bevredigen en zijn blik ging oostwaarts, naar het mysterieuze Oosten. Mungo sloot zich als chirurg aan bij een schip van de Oost-Indische Compagnie en reisde in 1792 naar Sumatra in Azië. Hij keerde terug nadat hij papers had geschreven over een nieuwe Sumatraanse vissoort. Met zijn passievoor plantkunde en natuurlijke historie, deelde hij veel van de kenmerken van de naturalist Charles Darwin, die hem enkele jaren later zou opvolgen. Wat duidelijk is over Parks natuurervaringen op Sumatra, is dat ze duidelijk een passie voor reizen in zijn ziel ontketenden en de koers bepaalden voor de rest van zijn moedige en gedurfde leven. Anders gezegd, het was op Sumatra dat het zaadje vanverkenning en avontuur werd geplant en reizen en ontdekken raakten stevig verankerd in Parks onverschrokken hart.

In 1794 sloot Park zich aan bij de African Association en in 1795 vertrok hij aan boord van de toepasselijk genaamde 'Endeavour' naar Gambia, in West-Afrika. Deze reis zou twee jaar duren en Parks vastberadenheid en reserve op de proef stellen. Hij reisde zo'n 200 mijl de Gambia-rivier op en het was op deze reis dat hij gevangen werd genomen en 4 maanden gevangen werd gehouden door een Moors opperhoofd. De omstandigheden van zijn gevangenschap kunnen slechts als volgt worden omschrevenHij wist op de een of andere manier te ontsnappen met de hulp van een slavenhandelaar, maar verdere rampspoed zou hem overkomen toen hij bezweek aan een ernstige koorts en maar net wist te overleven. Bij zijn terugkeer naar Schotland in december 1797, na twee jaar reizen, inclusief zijn terugreis via West-Indië, was hij eigenlijk dood gewaand! Park verraste iedereen enorm door terug te kerenrelatief ongedeerd!

Mungo Park met een Afrikaanse vrouw 'in Sego, in Bambara', een illustratie uit 'An Appeal in Favor of that Class of Americans Called Africans', 1833.

Hij keerde ook niet met lege handen terug, want hij had zijn epische reis vastgelegd in een werk dat al snel een bestseller werd in die tijd. Het was getiteld 'Travels in the Interior Districts of Africa' (1797) en naast een verslag van zijn ervaringen en de natuur en wilde dieren die hij tegenkwam, gaf het werk ook commentaar op de verschillen en overeenkomsten tussen Europeanen en Afrikanen, en terwijl hij opmerktePark schrijft in het voorwoord, "als een compositie, heeft het niets om aan te bevelen dan de waarheid. Het is een gewoon onverbloemd verhaal, zonder pretenties van welke aard dan ook, behalve dat het beweert te vergroten, tot op zekere hoogte, de cirkel van de Afrikaanse geografie". Het werk was een groot succes, en vestigde Park's geloofsbrieven als een expert op het gebied vanWest-Afrika en onverschrokken ontdekkingsreiziger.

Mungo leefde daarna een korte tijd relatief rustig en verhuisde in 1801 naar Peebles in de Schotse Borders, nadat hij in 1799 was getrouwd. Hij praktiseerde daar twee jaar als arts, maar zijn reislust bleef onaangedaan en zijn hart bleef in Afrika.

In 1803 gaf hij toe aan dit verlangen, toen de regering hem vroeg om nog een expeditie naar West-Afrika te starten en in 1805 keerde hij terug naar het continent dat hij zo gemist had. Hij zeilde terug naar Gambia, dit keer vastbesloten om de rivier helemaal tot het einde aan de westkust te volgen. De reis werd echter vanaf het begin geteisterd door tegenslagen. Hoewel hij vertrok met zo'n 40Europeanen, toen ze Afrika bereikten op 19 augustus 1805, nadat een aanval van dysenterie het schip had verwoest, waren er nog maar 11 Europeanen in leven. Dit weerhield hem echter niet en op een boot gemaakt van hergebruikte kano's begon hij de rivier over te steken met acht van zijn overgebleven metgezellen.

Hij legde meer dan 1000 mijl af, terwijl hij aanvallen afsloeg van zowel agressieve inboorlingen als vraatzuchtige wilde dieren. In een brief die hij onderweg schreef aan het hoofd van het Koloniale Bureau, schreef hij: "Ik zal koers zetten naar het oosten met het vaste voornemen om het einde van de Niger te ontdekken of om te komen bij de poging. Al zouden alle Europeanen die bij mij zijn sterven, en al zou ik zelf halfweg zijn, dan nog zou ik het einde van de Niger willen ontdekken...".dood zou zijn, zou ik toch doorzetten, en als ik niet zou slagen in het doel van mijn reis, zou ik in ieder geval sterven op de Niger."

Mungo Park Monument in Selkirk, Schotland

Het blijkt dat Mungo Park, ontdekkingsreiziger, avonturier, chirurg en Schot, zijn wens zou krijgen. Zijn kleine kano werd uiteindelijk overvallen door een inheemse aanval en hij verdronk in de rivier waar hij zoveel van had gehouden in januari 1806, op slechts 35-jarige leeftijd. Zijn stoffelijk overschot zou zijn begraven aan de oever van de rivier in Nigeria, maar of dit echt waar is of niet zal waarschijnlijk een mysterie blijven. watMaar het valt niet te ontkennen dat Mungo Park aan zijn einde is gekomen zoals hij zelf had gewild, in zijn geheel verzwolgen door de rivier de Niger in Afrika, een ontdekkingsreiziger tot het laatst.

Door Terry Stewart, freelance schrijfster.