ဤဆောင်းပါးသည် 1560 တွင် စကော့တလန်ပရိုတက်စတင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးအောင်မြင်မှုတွင် John Knox ၏ခေါင်းဆောင်မှုအခန်းကဏ္ဍကိုတင်ပြထားသည်။

John Knox သည် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် 1514 ခုနှစ်တွင် Haddington၊ East Lothian၊ Scotland တွင်မွေးဖွားခဲ့ပြီး၊ 1560 ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သော စကော့တလန် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး တည်ထောင်သူများ။ Knox ၏ ကံဆိုးသော အစများသည် သူ၏ ရည်မှန်းချက်ကြီးသော ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုနှင့် စကော့တလန်နိုင်ငံ၏ အမျိုးသားရေးယုံကြည်ချက်များကို လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် အပ်နှံခြင်းအတွက် အထောက်အကူဖြစ်စေပါသည်။

Knox ၏အစောပိုင်းဘဝအကြောင်း သိထားသည်မှာ အကန့်အသတ်ရှိသော်လည်း ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့် ကျန်းမာရေးပြဿနာများကြောင့် လက္ခဏာရပ်ဖြစ်သော နှိမ့်ချသောဇာစ်မြစ်ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ကြပြီး၊ သူ၏ပြောင်းလဲမှုအတွက် ရုန်းကန်မှုအတွက် အခြေခံအုတ်မြစ်ကို သေချာပေါက်ပေးဆောင်ထားသည့် ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့် ကျန်းမာရေးပြဿနာများကြောင့်ဖြစ်သည်။ Lloyd-Jones က Knox သည် "မင်းမျိုးမင်းနွယ်များမရှိသော ရှေးရိုးဆန်ပြီး သူ့ကို အကြံပေးမည့်သူမရှိ၊ ဆင်းရဲသောမိသားစုတွင် ကြီးပြင်းလာခဲ့ရသည်" ဟု စောဒကတက်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့်၊ Knox သည် သူ့ကိုယ်သူ ပိုမိုကောင်းမွန်သော အဆင့်အတန်းတစ်ခုရရှိရန် လုပ်ဆောင်ရန်နှင့် သူ၏လူမှုရေးအနေအထားကို မြှင့်တင်ရန်နှင့် သူ၏ဘဏ္ဍာရေးအခြေအနေတိုးတက်စေရန်အတွက် ပရိုတက်စတင့်ဘာသာကို ဝါသနာပါသောအသုံးပြုရန် ရွေးချယ်ခဲ့ခြင်းမှာ အံ့သြစရာမဟုတ်ပါ။

John Knox

Knox တည်ရှိချိန်က စကော့တလန်နိုင်ငံသည် Stewart မင်းဆက်နှင့် ကက်သလစ်ချာ့ခ်ျလက်အောက်တွင်ရှိခဲ့သည်။ Knox သည် အခြေအနေပြောင်းလဲရန် နိုင်ငံရေးအာဏာရှိသူများအပေါ်တွင် ဆင်းရဲနွမ်းပါးသူများကြားတွင် စီးပွားရေးမကျေလည်မှုများကို အပြစ်တင်ခဲ့သည်၊ အထူးသဖြင့် အထူးသဖြင့် Marie de Guise၊ စကော့တလန်၏ Regent နှင့် 1560 တွင် စကော့တလန်သို့ ပြန်ရောက်သောအခါ ဘုရင်မကြီး Mary Stewart သို့မဟုတ် သူမသည် ပို၍လူကြိုက်များသောကြောင့်ဖြစ်သည်။Mary Queen of Scots လို့ လူသိများပါတယ်။ Knox's ၏ဤတာဝန်ရှိသူများအပေါ် နိုင်ငံရေးမကျေနပ်ချက်များနှင့် စကော့တလန်အမျိုးသားဘုရားကျောင်းကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲရန် သူ၏ရည်မှန်းချက်သည် ပြုပြင်ပြောင်းလဲထားသော ပရိုတက်စတင့်ချာ့ချ်ကို တည်ထောင်ရန် တွန်းအားပေးသည့်အနေဖြင့် စကော့တလန်ရှိ အုပ်ချုပ်မှုနှင့် ယုံကြည်ချက်စနစ်များကို ပြောင်းလဲစေမည့် ပရိုတက်စတင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးဆီသို့ ဦးတည်သွားခဲ့သည်။

သူ၏အစောပိုင်းနှစ်များတွင်၊ Knox သည် Protestant ၏ခေါင်းဆောင်များဖြစ်သည့် Patrick Hamilton နှင့် George Wishart တို့၏ရွယ်တူချင်းများဆုံးရှုံးခြင်းကိုကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။ Hamilton နှင့် Wishart နှစ်ဦးစလုံးသည် ထိုအချိန်က စကော့တလန်အစိုးရမှ “အယူမှားသောယုံကြည်ချက်များ” ကြောင့် ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည်။ ၁၆ ရာစုအစောပိုင်းကာလတွင် ပရိုတက်စတင့်ဝါဒသည် အတော်လေးသစ်လွင်သောအယူအဆဖြစ်ပြီး ခေတ်သစ်ဥရောပအစောပိုင်းတွင် တွင်ကျယ်စွာလက်ခံခြင်းမရှိပေ။ Wishart နှင့် Hamilton တို့၏ ကွပ်မျက်မှုသည် Knox ကို နှိုးဆော်ခဲ့ပြီး သူသည် ကက်သလစ်အဖွဲ့အစည်းများကို ပြစ်တင်ဝေဖန်ရန်နှင့် အစောပိုင်းခေတ်ကမ္ဘာတွင် အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများကို ဟောပြောရန်အတွက် သူ၏ရေးသားချက်များတွင် အာဇာနည်နှင့် နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုဆိုင်ရာ အယူအဆများကို အသုံးပြုခဲ့သည်။

၁၅၅၈ ခုနှစ်တွင်ထုတ်ဝေသည့် Knox ၏ 'The First Blast of the Monstrous Regiment of Women' တွင်၊ သူသည် Scottish Kirk ကို အကျင့်ပျက်ခြစားသော နိုင်ငံခြားခေါင်းဆောင်များက ဦးဆောင်ခဲ့ကြောင်း သရုပ်ပြခဲ့သည်။ နိုင်ငံ၏တိုးတက်မှုနှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အကျင့်စာရိတ္တအတွက် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရန်နှင့် ပြောင်းလဲရန် လိုအပ်သည်-

“ကျွန်ုပ်တို့နိုင်ငံသည် တစ်ပါးအမျိုးသားများအတွက် ဆုတောင်းပွဲတစ်ခုပြုလုပ်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိသည်၊ ကျွန်ုပ်တို့၏ညီအစ်ကိုများ၊ ခရစ်တော်ယေရှု၏ အရက်စက်ဆုံးသော အဖွဲ့ဝင်များ၏အသွေးကို ကျွန်ုပ်တို့ကြားနေရပါသည်။ သွန်းခြင်းငှါ၎င်း၊ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော အမျိုးသမီးများ၏ အင်ပါယာ (ဘုရားသခင်၏ လျှို့ဝှက်အကြံဉာဏ်မှ လွဲ၍) ကျွန်ုပ်တို့သည် ဆင်းရဲဒုက္ခအားလုံး၏ တစ်ခုတည်းသော သမရိုးကျ ဖြစ်သည်ကို ကျွန်ုပ်တို့ သိကြသည်… ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှု၏ အားမာန်သည် ပရိုတက်စတင့်များထံမှ နှလုံးသားတစ်ခုလုံးကို ထိပါးစေခဲ့သည်။”

ဤထုတ်ဝေမှုတွင် Knox ၏ဘာသာစကားသည် ပရိုတက်စတင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမားများ၏ ကက်သလစ်အုပ်စိုးရှင်များနှင့် နယ်ပယ်အတွင်းတည်ရှိနေသော ဘာသာရေးနှင့် လူမှုရေးကွဲပြားမှုများကို ၎င်းတို့၏စီမံခန့်ခွဲမှုအပေါ် မကျေနပ်ချက်များကို ဖော်ပြသည်။ ဘာသာရေး အကျင့်စာရိတ္တ ချို့တဲ့မှုနှင့် ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှု သက်သာရာရမှုတို့အပေါ် ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဒေါသ ထွက်နေခြင်းကို ပုံဖော်ထားသည်။

Knox သည် စကော့တလန်မှ ပြည်နှင်ဒဏ်ခံရပြီးနောက် အင်္ဂလန်တွင် အချိန်ဖြုန်းခဲ့ပြီး ထို့ကြောင့် Tudor ဘုရင် Edward VI လက်အောက်ရှိ သူ၏ပရိုတက်စတင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။

Knox သည် ဘုရင်အဖြစ် ခေါ်ဆိုခဲ့သည်။ ငယ်ရွယ်သူဖြစ်လင့်ကစား ဉာဏ်ပညာကြီးမားပြီး ပရိုတက်စတင့်အတွက် အပ်နှံခြင်းသည် အင်္ဂလန်ပြည်သူများအတွက် အဖိုးမဖြတ်နိုင်ပေ။ အင်္ဂလန်တွင် Knox ၏တိုးတက်မှုသည် 1554 ခုနှစ်တွင် Edward ၏ရုတ်တရက်သေဆုံးမှုနှင့် Catholic Queen Mary Tudor ၏ဆက်ခံမှုကြောင့်ရပ်တန့်ခဲ့သည်။ Mary Tudor သည် ဘုရားသခင်၏အလိုတော်ကို စိတ်ပျက်ပြီး အင်္ဂလန်၏ဘုရင်မအဖြစ် သူမရောက်ရှိနေခြင်းသည် လူတို့၏ဘာသာရေးသမာဓိမရှိခြင်းအတွက် ပြစ်ဒဏ်ပေးခြင်းဖြစ်သည်ဟု Knox က စောဒကတက်ခဲ့သည်။ ဘုရားသခင်ရှိတော်မူကြောင်း စောဒကတက်ခဲ့သည်၊

“စိတ်မကျေနပ်မှု…သူမ၏မပျော်မရွှင်စိုးစံမှုလုပ်ရပ်များသည် လုံလောက်သောသက်သေဖြစ်နိုင်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။”

၁၅၅၄ ခုနှစ်တွင် Mary Tudor ၏ဆက်ခံမှုသည် Knox နှင့် Knox ကဲ့သို့သော ပရိုတက်စတင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမားများ၏ အရေးအသားများကို လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်လူမျိုး Thomas Becon သည် ကက်သလစ်ဘာသာဝင်များ၏ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုကို ဆန့်ကျင်သည်။ဤအချိန်တွင် အင်္ဂလန်နှင့် စကော့တလန်ရှိ အုပ်စိုးရှင်များသည် ၎င်းတို့၏ အခွင့်အာဏာနှင့် ဘာသာရေး အကျင့်စာရိတ္တကို ပျက်ပြားစေရန် ၎င်းတို့၏ လိင်သဘာဝကိုလည်း အသုံးပြုခဲ့သည်။ 1554 ခုနှစ်တွင် Becon က မှတ်ချက်ချခဲ့သည်;

“အရှင်၊ အင်ပါယာကို အမျိုးသားတစ်ဦးထံမှ ဖယ်ထုတ်ပြီး အမျိုးသမီးတစ်ဦးအား ပေးဆောင်ရန်၊ ကျွန်ုပ်တို့ အင်္ဂလိပ်လူမျိုးများအပေါ် သင့်ဒေါသကို ထင်ရှားစေသော သင်္ကေတတစ်ခုဟု ထင်ရသည်။"

ယခုအချိန်တွင် Knox နှင့် Becon နှစ်ဦးစလုံးသည် ဒေါသဖြစ်နေကြသည်ကို တွေ့မြင်နိုင်ပါသည်။ ကက်သလစ်ဘုရင်မ Mary Tudor နှင့် Mary Stewart နှင့် ၎င်းတို့၏ ကက်သလစ်အစိုးရများကြောင့် ပရိုတက်စတင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးများ ရပ်တန့်သွားခဲ့သည်။

Knox သည် 1558 ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ ပရိုတက်စတင့်ဘုရားကျောင်းကို ပြန်လည်ထူထောင်ရာတွင် နောက်ပိုင်းတွင် အင်္ဂလန်ဘုရင်မကြီး အဲလိဇဘက် 1 မှ ပြန်ဆိုထားသည့် အင်္ဂလိပ် 'ဘုံဆုတောင်းစာအုပ်' တွင် ပါဝင်ခြင်းဖြင့် အင်္ဂလိပ်အသင်းတော်တွင် ၎င်း၏အမှတ်အသားကို ချန်ထားခဲ့ခဲ့သည်။

နောက်ပိုင်းတွင် Knox သည် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမား John Calvin လက်ထက်တွင် ဂျီနီဗာတွင် အချိန်ကုန်ခဲ့ပြီး Knox က "ခရစ်တော်၏ အပြည့်စုံဆုံးကျောင်း" အဖြစ် Knox မှ သင်ယူနိုင်ခဲ့သည်။

Geneva သည် Knox အား မည်သို့ပုံသက်သေကောင်းပေးခဲ့သနည်း။ နယ်ပယ်တစ်ခုတွင် ပရိုတက်စတင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို အပ်နှံခြင်းဖြင့် ဖြစ်နိုင်ပြီး ရှင်သန်နိုင်သည်။ Calvin ၏ပရိုတက်စတင့် Geneva သည် Knox ကို စကော့တလန်ပရိုတက်စတင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်ရန် အစပျိုးလုပ်ဆောင်ပေးခဲ့သည်။ 1560 ခုနှစ်တွင် စကော့တလန်သို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိပြီး James၊ Earl of Morray ကဲ့သို့သော ပရိုတက်စတင့်ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ အကူအညီဖြင့် စကော့တလန်ဘုရင်မ၏ ဖအေတူဖကွဲအစ်ကိုဖြစ်သူ၏ အကူအညီဖြင့် စကော့တလန်ရှိ ပရိုတက်စတင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသည် အောင်မြင်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်။

John Knox သည် Mary Queen ofJohn Burnet မှ ရေးထွင်းထားသော စကော့

စကော့တလန်ဘုရင်မ Mary ပြန်ရောက်သောအခါ သူမနှင့် Knox တို့သည် သူငယ်ချင်းကောင်းများမဟုတ်ကြောင်း အများအားဖြင့် သိကြသည်။ Knox သည် ပရိုတက်စတင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများနှင့်အတူ ရှေ့သို့တွန်းအားပေးရန် စိတ်အားထက်သန်နေသော်လည်း မေရီသည် ၎င်းအား တင်းကြပ်စွာ ကက်သလစ်ဘာသာဝင်ဖြစ်ပြီး သူမ၏အာဏာနှင့် သူမ၏ယုံကြည်ချက်များကို တိုက်ခိုက်သည့် Knox ၏လုပ်ရပ်များကို မထီမဲ့မြင်ပြုသောကြောင့် ၎င်းအတွက် အတားအဆီးဖြစ်နေသည်။ မေရီသည် စကော့တလန်၏ဘုရင်မအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေသော်လည်း စကော့တလန်ပရိုတက်စတင့်များ၏ စွမ်းအားသည် ကြီးထွားလာကာ 1567 ခုနှစ်တွင် မေရီသည် ၎င်း၏သရဖူအတွက် တိုက်ပွဲဝင်ခြင်းကို ဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး အင်္ဂလန်သို့ နေအိမ်အကျယ်ချုပ်ဖြင့် ပို့ဆောင်ခံခဲ့ရသည်။

စကော့တလန်ပရိုတက်စတင့်များသည် ယခုအခါ ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ပြီး ပရိုတက်စတင့်ဘာသာသည် နယ်ပယ်၏ဘာသာတရားဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် ဆန္ဒပြသူ Elizabeth I သည် အင်္ဂလန်ကို အုပ်ချုပ်နေပြီး Mary Stewart ကို သူမ၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် ထားရှိခဲ့သည်။

1572 ခုနှစ်တွင် Knox ကွယ်လွန်ချိန်တွင် ပရိုတက်စတင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသည် မည်သို့မျှမပြီးပြတ်သေးဘဲ၊ ထိုအချိန်တွင် စကော့တလန်ကို စကော့တလန်ပရိုတက်စတင့်ဘုရင်၊ စကော့ဘုရင်မ Mary ၏သား James VI က အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။ အင်္ဂလန်၏ သရဖူကိုလည်း အမွေဆက်ခံမည့် အင်္ဂလန်ဘုရင် ဂျိမ်းစ် (၁) သည် ပရိုတက်စတင့်လက်အောက်ရှိ နိုင်ငံနှစ်ခုလုံးကို ပေါင်းစည်းသွားမည်ဖြစ်သည်။

Knox ၏ရေးသားချက်များနှင့် စကော့တလန်ကို ပရိုတက်စတင့်နိုင်ငံအဖြစ် တိုက်ပွဲဝင်ရန် ဆုံးဖြတ်ချက်ချခြင်းသည် စကော့တလန်နိုင်ငံနှင့် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာကို ထာဝရပြောင်းလဲသွားစေသည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် စကော့တလန်၏ အမျိုးသားဘာသာသည် ပရိုတက်စတင့်အဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေသောကြောင့် 1560 ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သော စကော့တလန်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး Knox သည် အောင်မြင်ပြီး ရေရှည်တည်တံ့ကြောင်း သက်သေပြနေသည်။

အသက် 22 နှစ်အရွယ် Leah Rhiannon Savage က Nottingham Trent တက္ကသိုလ်မှ သမိုင်းမဟာဘွဲ့ယူသူ။ ဗြိတိသျှသမိုင်းနှင့် စကော့တလန်သမိုင်းတွင် အထူးပြုသည်။ ဇနီးနှင့် သမိုင်းဆရာကြီး။ John Knox နှင့် Scottish Reformation နှင့် စကော့တလန်လွတ်လပ်ရေးစစ်ပွဲများအတွင်း Bruce Family ၏လူမှုရေးအတွေ့အကြုံများ (1296-1314) အကြောင်း ဟောပြောချက်ရေးသူ။