'အငွေ့ထွက်ခြင်း' ဟူသော အဓိပ္ပာယ်မှာ 'အရက်မူးခြင်း' ဟူသော စကားစုသည် စကော့တလန်ဘာသာစကားဖြင့် လူသိများပြီး ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးတွင် ဗိုက်ဆာနေသော စကားဝိုင်းထဲသို့ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။ သို့သော် 'အငွေ့ပျံခြင်း' ဟူသော စကားလုံးသည် အဘယ်ကြောင့် မှေးမှိန်သွားခြင်းနှင့် ဆက်စပ်နေသနည်း။ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ရေနွေးငွေ့က အရက်နဲ့ ဘာဆိုင်လဲ။

ထွက်လာတဲ့အတိုင်း၊ နည်းနည်းတော့ ကောင်းပါတယ်။ ဤစကားစုသည် 19 ရာစုအလယ်ပိုင်းတွင် Glasgow မှဆင်းသက်လာသည်ဟု ကျယ်ပြန့်သောယုံကြည်ချက်တစ်ခုဖြစ်သည်။ စကော့တလန် ယဉ်ကျေးမှုသည် အရက်သောက်ခြင်း နှင့် လုံးဝဆက်စပ်နေသည်။ တကယ်တော့ စကော့ကို အရက်အလွန်အကျွံသောက်ပြီး ပျော်ဖို့ကောင်းသူလို့ မကြာခဏ တွေးကြပါတယ်။ ဤဂုဏ်သတင်းသည် ကောင်းစွာတည်၏။ မင်္ဂလာဆောင်တွင် Quaich မှဝီစကီသောက်ခြင်း သို့မဟုတ် Burns ညစာတွင် 'The King's Over the King' ကို ကင်ပွန်းတပ်သည်ဖြစ်စေ အရက်သည် စကော့တလန်ယဉ်ကျေးမှုအသိစိတ်တွင် နက်ရှိုင်းစွာထည့်သွင်းထားသည်။ အမျိုးသားအဖျော်ယမကာသည် ဝီစကီဖြစ်ပြီး Gaelic တွင် 'Uisge Beatha' ဖြစ်သည်။ ၎င်းကို အင်္ဂလိပ်လို 'အသက်ရေ' ဟု ဘာသာပြန်ဆိုသည်။ အဲဒါက စကော့မှာ ရှိတဲ့ ပစ္စည်းတွေအတွက် ချစ်ခြင်းမေတ္တာကို ပြတ်ပြတ်သားသား ညွှန်ပြနေတာ။

မင်္ဂလာပွဲတစ်ခုတွင် Quaich မှဝီစကီသောက်ခြင်း

ထို့အပြင် 'အရက်မူးခြင်း' ကို စကော့တလန်တွင်တရားဝင်ပြစ်မှုတစ်ခုအဖြစ် ပထမဆုံးအကြိမ် မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည် 1436 ခုနှစ်အစောပိုင်း။ Edinburgh နှင့် Glasgow တွင် 1830 ခုနှစ်များတွင် အရက်ဆိုင်တစ်ခုစီသို့ လူပေါင်း 130 ရှိပြီး အရက်ကို မည်သည့်အသက်အရွယ်တွင်မဆို ရောင်းချနိုင်သည် ။ 1850 ခုနှစ်များတွင် စကော့တလန်တစ်ခွင်တွင် အရက်ဆိုင်ပေါင်း 2300 ခန့်ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းရပြီး အလွန်အထင်ကြီးစရာကောင်းသော အရေအတွက်ဖြစ်နေဆဲဖြစ်သည်။အထူးသဖြင့် 1851 ခုနှစ်တွင် စကော့တလန်၏လူဦးရေသည် 3 သန်းအောက်ရှိခဲ့ပြီး လူဦးရေ 10,000 သို့မဟုတ် ထိုထက်ပိုသောမြို့များတွင်နေထိုင်သောလူဦးရေ၏ 32% သာရှိသည်။

ထိုအချိန်က စကော့တလန်တွင် အရက်အဖြစ်များခြင်းသည် 'အငွေ့ပျံခြင်း' ၏အစပြုသည့် အရေးကြီးသောအချက်တစ်ချက်ဖြစ်သည်မှာ ထင်ရှားသည်။ ဒါပေမယ့် အဲဒါက ဇာတ်လမ်းရဲ့ တစ်ဝက်ပဲ၊ သူတို့ကိုယ်သူတို့ ပျော်နေတဲ့အခါတိုင်း၊ မင်းမှာ မလုပ်သင့်ဘူးလို့ ဆုံးဖြတ်ထားတဲ့ တခြားသူတွေရှိနေတာ မလွဲမသွေပါပဲ။ ဤကိစ္စတွင် ထိုလူများသည် Temperance Movement ဖြစ်သည်။ ဤလှုပ်ရှားမှုကို 1829 ခုနှစ်တွင် Glasgow တွင် John Dunlop မှစတင်ခဲ့သည်။ ၎င်း၏နောက်လိုက်များအား အထူးသဖြင့် 'ပြင်းပြသောစိတ်ဓာတ်' ကို အရက်ရှောင်ရန် ကတိပြုရန် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ 1831 ခုနှစ်တွင် Temperance Movement ၏အဖွဲ့ဝင်များသည် 44,000 ခန့်ရှိသည်။

ဤလှုပ်ရှားမှု၏ စည်းရုံးလှုံ့ဆော်မှုသည် Forbes Mackenzie Act of 1853 ၏အောင်မြင်သောအောင်မြင်မှုတွင်ပါဝင်သည့်အချက်တစ်ခုဖြစ်သည်ဟု မှတ်ယူထားသည်။ လူတို့၏အရက်သောက်ခြင်းအလေ့အထကို တားဆီးရန် ကြိုးပမ်းမှုအနေဖြင့် ည ၁၁ နာရီနောက်ပိုင်းတွင် အရက်ဆိုင်များဖွင့်လှစ်ခြင်းကို တားမြစ်ထားသည်။ စကော့တလန်၏ အများသူငါအိမ်များတွင် အရက်ရောင်းချခြင်းကို တနင်္ဂနွေနေ့တွင် တားမြစ်ခဲ့သည်။ သို့သော်၊ တနင်္ဂနွေတွင် ရေစက်သွန်းချ နှစ်ကြိမ် သို့မဟုတ် နှစ်ရက် ဖျော်သောက်ခဲ့သော စကော့လူမျိုးတို့သည် တနင်္ဂနွေတွင် အရက်မသောက်ရကြောင်းနှင့် ထူးခြားသော အပေါက်တစ်ခုကို ရှာတွေ့နိုင်ခဲ့သည်။ တားမြစ်ချက်သည် အရက်ဆိုင်များ၊ ဘားများနှင့် စားသောက်ဆိုင်များတွင် သက်ရောက်မှုရှိသော်လည်း ဟိုတယ်များ သို့မဟုတ် ခရီးသည်တင် သင်္ဘောများပေါ်တွင် ခရီးသွားသူများဟု ယူဆထားသည့် 'bona fide' travellers များအတွက် မဟုတ်ပါ။

1853 ခုနှစ်တွင် Forbes Mackenzie အက်ဥပဒေကို အတည်ပြုပြီးနောက်၊ လှော်တက်လှေကုမ္ပဏီများ (ထိုအချိန်က မီးရထားကုမ္ပဏီများမှ အများစုပိုင်ဆိုင်သည်) သည် စကော့တလန်အနောက်ဘက်ကမ်းရိုးတန်းရှိ နေရာအမျိုးမျိုးသို့ ခရီးသည်များအား Clyde မှ ဆင်းသက်ရန် အခကြေးငွေအနည်းငယ်ကောက်ခံမည်ဖြစ်သည်။ Arran၊ Rothesay၊ Dunoon၊ Largs နှင့် Gourock တို့ကဲ့သို့ဖြစ်ပြီး လှေပေါ်ရှိ ခရီးသွားများ ဟုခေါ်သော အရက်များကို ကျွေးမွေးမည်ဖြစ်သည်။ ဒါကြောင့် ဥပဒေနဲ့အညီဆိုတော့။ ဥပဒေဆိုင်ရာ ကွက်လပ်ကြောင့် သင်္ဘောများပေါ်တွင် အရက်ကို ပေးဆောင်ရခြင်းမှာ Temperance Movement သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဆုံး 'booze cruise' ကို ဖန်တီးခြင်းဟု အမှန်တကယ် ချီးကျူးဂုဏ်ပြုနိုင်ပါသည်။

ဤလူမှုရေးအပျော်စီးသင်္ဘောများသည် လှော်တက်ရေနွေးငွေ့များ သို့မဟုတ် ရိုးရိုးရေနွေးငွေ့များဟု လူသိများသော ရေနွေးငွေ့သုံးလှော်လှေများပေါ်တွင် Clyde အား ပါဝါချပေးခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ခရီးသည်များသည် ဤ 'ရေနွေးငွေ့စက်များ' တွင် တဖြေးဖြေးပို၍ မူးလာသည်နှင့်အမျှ 'ရေနွေးငွေ့သင်္ဘောများတက်ခြင်း'၊ 'အငွေ့ပျံခြင်း' နှင့် 'အငွေ့ပျံခြင်း' ဟူသော အသုံးအနှုန်းများကို ယေဘူယျအားဖြင့် မူးသည်ဟုဆိုလိုပါသည်။ လှော်တက်ရေနွေးငွေ့များသည် ယနေ့ခေတ်တွင် ဖက်ရှင်ခေတ်မှ ပျောက်ကွယ်သွားသော်လည်း စကားအသုံးအနှုန်းမှာ မပါရှိပေ။

လှော်တက်ရေနွေးငွေ့များသည် 1850s၊ 60 နှင့် 70s များတွင် Clyde ဒေသနှင့် Glasgow တစ်ဝိုက်တွင် အထူးပျံ့နှံ့ခဲ့သည်။ ပထမဆုံး လှော်တက်လှေကို 'ကြယ်တံခွန်' ဟု အမည်တွင်ပြီး ၁၈၁၂ ခုနှစ်တွင် Port Glasgow မှ Greenock သို့ ရွက်လွှင့်ခဲ့သည်။ ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် Clyde မြစ်ပေါ်တွင် လှော်တက်လှေ ၃၀၀ ခန့် ရှိခဲ့သည်။ တကယ်တော့ လူပေါင်း 20,000 လောက်က Clyde ကို ရေနွေးငွေ့သုံး လှော်တက်လှေတွေပေါ်တက်ပြီး1850 ၏ Glasgow Fair ။ ဤလှေများသည် ယဉ်ကျေးမှုသင်္ကေတများဖြစ်လာပြီး 1950s၊ 60s နှင့် 70s နှောင်းပိုင်းများတွင် မိသားစုများက မြို့တွင်းမှထွက်ခွာကာ 'ရေကိုလှူခြင်း' ဟူသောအချိန်ကသိကြသည့်အတိုင်း မိသားစုများက ဆက်လက်ကျင်းပနေကြဆဲဖြစ်သည်။ .

PS Waverley

Glasgow ၏ လှော်တက်လှေများသည် အမှန်တကယ်တွင် ဥရောပတစ်ခွင်လုံးတွင် စီစဉ်ထားသော ရေငုပ်သင်္ဘောခရီးသွားခြင်း၏ ပထမဆုံးအလှည့်ဖြစ်သည်။ Clyde ဝန်ဆောင်မှုအတွက် Glasgow တွင်တည်ဆောက်ခဲ့သည့် နောက်ဆုံးလှော်လှေများကို 1946 ခုနှစ်တွင်တည်ဆောက်ခဲ့သော PS Waverley ဟုခေါ်တွင်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ယနေ့ကမ္ဘာပေါ်တွင် မည်သည့်နေရာတွင်မဆို လည်ပတ်နိုင်သည့် နောက်ဆုံးပင်လယ်ပျော်ခရီးသည်တင်လှော်လှေဖြစ်သည်။ လွန်ခဲ့သည့်နှစ်ပေါင်း 150 ကျော်က သိမ်းယူခဲ့သော လမ်းကြောင်းအတိုင်းပင်၊ ယခု Clyde ကို ဖြတ်၍ UK အနီးတစ်ဝိုက်တွင် ရွက်လွှင့်ကာ ယခုပင် ဤခမ်းနားလှသော သင်္ဘောပေါ်တွင် ခရီးများ သွားလာနိုင်သည်။ PS Waverley သည် ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် ကမ္ဘာကျော်စကော့တလန်လူရွှင်တော် Sir Billy Connolly သည် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်ဖန်တီးမှုဖြစ်သော 'Clydescope' သီချင်းကိုသီဆိုခဲ့သည့် Waverly တွင် ကြော်ငြာဗီဒီယိုကို အမှန်တကယ်ရိုက်ကူးခဲ့သည်။ သူသီချင်းဆိုနေသည် –

“မင်း အထီးကျန်ပြီး အထဲမှာ သေတော့မယ်ဆိုရင် ရေနွေးငွေ့ကို ကိုင်ပြီး Clyde ပေါ်ကို ရွက်လွှင့်လိုက်ပါ…

နောက်နေတာမဟုတ်ပါဘူး၊ ဒါဟာ တစ်နေ့တာအတွက် မှော်ဆန်တဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုပါပဲ။

The Waverley တွင် စမ်းသုံးကြည့်ပါ။"

မယုံနိုင်လောက်အောင်ပင်၊ ဤယဉ်ကျေးမှုကျောက်မျက်ကို YouTube တွင် ကြည့်ရှုနိုင်သေးသည်။ ၎င်းသည် ဤသင်္ဘောများနှင့် အထူးသဖြင့် Waverley အတွက် လူများရှိနေသေးသည့် မယုံကြည်နိုင်လောက်သော ချစ်ခြင်းမေတ္တာကို ဥပမာပေးသည်။ နောက်ထပ် အများကြီး ရှိပါသေးတယ်။စကော့တလန် လှော်တက်ရေနွေးငွေ့များ ပတ်လည်ရှိ ယဉ်ကျေးမှု ဇွဲနပဲကြီးသူအား မသေနိုင်သော သီချင်းများ ဥပမာ- 'The Day We went to Rothesay O' သီချင်းသည် လူကြိုက်များသော ပျော်ပွဲရွှင်ပွဲကိုလည်း ရည်ညွှန်းပါသည်။ အထူးသဖြင့် 19 ရာစုအလယ်ပိုင်းတွင် ၎င်းတို့၏တရားမ၀င်သောရည်ရွယ်ချက်အနည်းငယ်ရှိသောအခါတွင် ထိုသို့သောခရီးများ၏ရေပန်းစားမှုသည်ဆယ်စုနှစ်များတစ်လျှောက်တိုးမြင့်လာခဲ့သည်။

ဤစကားစုများနှင့်ပတ်သက်၍ ကျယ်ပြန့်စွာလက်ခံကျင့်သုံးမှုကို ပိုမိုခိုင်မာစေသည့်အရာတစ်ခု၊ Glasgow လှော်တက်ရေနွေးငွေ့များသည် ထိုအချိန်က နိုင်ငံတစ်ဝှမ်းတွင် ဝီစကီသယ်ယူရာတွင် အသုံးအများဆုံးပုံစံတစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ အဆိုပါရေနွေးငွေ့များသည် Glasgow မှ Whiskyopolis ဟု အမှန်တကယ်ရည်ညွှန်းသည့် Campbeltown ကဲ့သို့သောနေရာများသို့ ဆင်းသက်လာကာ ထိုအချိန်က ဝီစကီများစွာကိုထုတ်လုပ်ထားသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ နမူနာယူရန် လူများစွာ ဆင်းလာခဲ့ကြပြီး အမှန်တကယ်ပင် 'steaming' ဟူသော စကော့တလန်စကားစုကို ဝီစကီကိုဝယ်ကာ ဂလက်စကိုမြို့သို့ ပြန်သွားသူများအတွက်လည်း ရေနွေးငွေ့ဖြင့် ချက်ထားသော ဖျော်ရည်ဆိုင်များမှ ဒေသန္တရဝတ်ရည်များ အမြောက်အမြားကို အတက်အဆင်း ပြုလုပ်ပြီးနောက်တွင်လည်း အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ စကော့တလန်၏အနောက်ဘက်ကမ်းရိုးတန်း။

ကံမကောင်းစွာဖြင့်၊ စကော့တလန်ရေပြင်တွင် 'အသက်ရေ' ၏ စွဲလမ်းသောစိတ်ပါဝင်စားမှုသည် ဆယ်စုနှစ် သုံးခုသာကြာခဲ့ပေသည်၊ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် 1882 Passenger Vehicles Licenses Act of Scotland သည် အပေါက်ပေါက်ကိုပိတ်ပြီး လူများကို ရေနွေးငွေ့ဖြင့်ရေနွေးငွေ့တင်ခွင့်မပေးတော့ပါ။ တနင်္ဂနွေနေ့တွေမှာ။ သို့သော်၊ ၎င်းသည် ယခုပင် အသုံးများသော ဝေါဟာရအဖြစ် လက်ခံလာစေရန် မတားဆီးနိုင်ခဲ့ပါ။ သို့မဟုတ်ယနေ့ PS Waverley တွင် 'steaming' ကို သင်သွား၍ရနိုင်ပါသေးသည်ဟူသောအချက်မှာ စိတ်ခံစားချက်က သင့်အား ယူဆောင်သွားသင့်ပါသည်။ Slainte!

Terry MacEwen၊ အလွတ်စာရေးဆရာမှ