Margery Kempe musiała być nie lada postacią na szlakach pielgrzymkowych średniowiecznej Europy: zamężna kobieta ubrana na biało, nieustannie płacząca i utrzymująca dwór z niektórymi z największych postaci religijnych swoich czasów. Pozostawiła nam opowieści o swoim życiu jako mistyczki w formie swojej autobiografii "The Book". Ta praca daje nam wgląd w sposób, w jaki postrzegałajej psychiczną udrękę jako próbę zesłaną na nią przez Boga i pozostawia współczesnych czytelników zastanawiających się nad granicą między mistycyzmem a szaleństwem.

Średniowieczna pielgrzymka

Margery Kempe urodziła się w Bishop's Lynn (obecnie King's Lynn) około 1373 r. Pochodziła z rodziny zamożnych kupców, a jej ojciec był wpływowym członkiem społeczności.

W wieku dwudziestu lat poślubiła Johna Kempe - innego szanowanego mieszkańca jej miasta; choć jej zdaniem nie był on obywatelem odpowiadającym standardom jej rodziny. Wkrótce po ślubie zaszła w ciążę, a po urodzeniu pierwszego dziecka przeżyła okres udręki psychicznej, której kulminacją była wizja Chrystusa.

Wkrótce potem przedsięwzięcia biznesowe Margery zakończyły się niepowodzeniem, a Margery zaczęła bardziej zwracać się ku religii. To właśnie w tym momencie przejęła wiele cech, które dziś z nią kojarzymy - nieubłagany płacz, wizje i pragnienie życia w czystości.

Dopiero w późniejszym okresie życia - po pielgrzymce do Ziemi Świętej, wielokrotnych aresztowaniach za herezję i co najmniej czternastu ciążach - Margery zdecydowała się napisać "Księgę". Jest ona często uważana za najstarszy przykład autobiografii w języku angielskim i rzeczywiście nie została napisana przez samą Margery, ale raczej podyktowana - jak większość kobiet w jej czasach, była analfabetką.

Dla współczesnego czytelnika może być kuszące, aby spojrzeć na doświadczenia Margery przez pryzmat naszego współczesnego rozumienia chorób psychicznych i odrzucić jej doświadczenia jako osoby cierpiącej na "szaleństwo" w świecie, w którym nie było sposobu, aby to zrozumieć. Jednak ten jednowymiarowy pogląd pozbawia czytelnika szansy zbadania, co religia, mistycyzm i szaleństwo oznaczały dla tych ludzi.żyjących w okresie średniowiecza.

Margery mówi nam, że jej udręka psychiczna rozpoczęła się po urodzeniu pierwszego dziecka. Może to wskazywać, że cierpiała na psychozę poporodową - rzadką, ale ciężką chorobę psychiczną, która pojawia się po urodzeniu dziecka.

Rzeczywiście, wiele elementów relacji Margery pasuje do objawów doświadczanych w psychozie poporodowej. Margery opisuje przerażające wizje ziejących ogniem demonów, które namawiają ją do odebrania sobie życia. Opowiada nam, jak rozdziera swoje ciało, pozostawiając bliznę na nadgarstku na całe życie. Widzi także Chrystusa, który ratuje ją przed tymi demonami i daje jej pocieszenie. W dzisiejszych czasach zostałyby one opisane jakojako halucynacje - postrzeganie widoku, dźwięku lub zapachu, którego nie ma.

Inną powszechną cechą psychozy poporodowej jest płaczliwość. Płaczliwość była jedną z "charakterystycznych" cech Margery. Opowiada historie o niekontrolowanych napadach płaczu, które wpędzały ją w kłopoty - sąsiedzi oskarżali ją o płacz w celu zwrócenia na siebie uwagi, a jej płacz prowadził do tarć z innymi podróżnikami podczas pielgrzymek.

Urojenia mogą być kolejnym objawem psychozy poporodowej. Urojenie to silnie utrzymywana myśl lub przekonanie, które nie jest zgodne z normami społecznymi lub kulturowymi danej osoby. Czy Margery Kempe doświadczyła urojeń? Nie ma wątpliwości, że wizje Chrystusa przemawiającego do ciebie byłyby dziś uważane za urojenia w zachodnim społeczeństwie.

Nie było tak jednak w XIV w. Margery była jedną z kilku znaczących mistyczek w późnym średniowieczu. Najbardziej znanym przykładem w tamtym czasie była św. Brygida Szwedzka, szlachcianka, która po śmierci męża poświęciła swoje życie wizjonerce i pielgrzymce.

Objawienia świętej Brygidy Szwedzkiej, XV wiek

Biorąc pod uwagę, że doświadczenia Margery odzwierciedlały doświadczenia innych osób we współczesnym społeczeństwie, trudno powiedzieć, że były to urojenia - były to przekonania zgodne z ówczesnymi normami społecznymi.

Chociaż Margery mogła nie być osamotniona w swoim doświadczeniu mistycyzmu, była na tyle wyjątkowa, że wzbudziła obawy w Kościele, że jest lollardką (wczesną formą proto-protestantki), chociaż za każdym razem, gdy miała starcie z Kościołem, była w stanie przekonać ich, że tak nie jest. Oczywiste jest jednak, że kobieta twierdząca, że miała wizje Chrystusa i wyruszająca w podróż, nie była w stanie tego zrobić.Pielgrzymki były na tyle niezwykłe, że wzbudziły podejrzenia ówczesnych duchownych.

Ze swojej strony Margery spędziła dużo czasu, martwiąc się, że jej wizje mogły zostać zesłane przez demony, a nie przez Boga, szukając porady u postaci religijnych, w tym Juliany z Norwich (słynnej kotwicy tego okresu). Jednak w żadnym momencie nie wydaje się, aby rozważała, że jej wizje mogą być wynikiem choroby psychicznej. Ponieważ choroba psychiczna w tym okresie była często uważana za chorobę psychiczną.Być może ten strach, że jej wizje mogły mieć demoniczne pochodzenie, był sposobem Margery na wyrażenie tej myśli.

XV-wieczne przedstawienie demonów, artysta nieznany

Rozważając kontekst, w jakim Margery postrzegałaby swoje doświadczenie mistycyzmu, należy pamiętać o roli Kościoła w średniowiecznym społeczeństwie. Ustanowienie średniowiecznego Kościoła było potężne w stopniu prawie niezrozumiałym dla współczesnego czytelnika. Księża i inne postacie religijne sprawowały władzę równą doczesnym władcom, a więc jeśli księża byli przekonani, że Margery ma rację, to znaczy, że nie byli w stanie jej przekonać.wizje pochodziły od Boga, byłoby to postrzegane jako niezaprzeczalny fakt.

Co więcej, w okresie średniowiecza istniało silne przekonanie, że Bóg był bezpośrednią siłą wpływającą na codzienne życie - na przykład, kiedy dżuma po raz pierwszy spadła na wybrzeża Anglii, społeczeństwo ogólnie przyjęło, że była to wola Boga. Dla kontrastu, kiedy hiszpańska grypa ogarnęła Europę w 1918 r., "teoria zarazków" została wykorzystana do wyjaśnienia rozprzestrzeniania się choroby, zamiast duchowego wyjaśnienia. To jestBardzo możliwe, że Margery nigdy nie uważała tych wizji za coś innego niż doświadczenie religijne.

Książka Margery jest fascynującą lekturą z wielu powodów. Pozwala czytelnikowi na intymne spojrzenie na codzienne życie "zwykłej" kobiety tamtych czasów - zwykłej o tyle, o ile Margery nie urodziła się w szlachcie. Rzadko można usłyszeć kobiecy głos w tym okresie, ale słowa Margery są głośne i wyraźne, choć napisane cudzą ręką. Pisarstwo jest równieżbez skrępowania i brutalnie szczera, sprawiając, że czytelnik czuje się zaangażowany w historię Margery.

Dla współczesnych czytelników książka ta może być jednak problematyczna w oderwaniu się od współczesnego postrzegania zdrowia psychicznego i zanurzeniu się w średniowiecznym doświadczeniu niekwestionowanej akceptacji mistycyzmu.

Ostatecznie, ponad sześćset lat po tym, jak Margery po raz pierwszy udokumentowała swoje życie, tak naprawdę nie ma znaczenia, jaka była prawdziwa przyczyna doświadczenia Margery. Liczy się sposób, w jaki ona i otaczające ją społeczeństwo zinterpretowali jej doświadczenie i sposób, w jaki może to pomóc współczesnemu czytelnikowi w zrozumieniu postrzegania religii i zdrowia w tym okresie.

Lucy Johnston, lekarka pracująca w Glasgow, interesuje się historią i historycznymi interpretacjami chorób, zwłaszcza w okresie średniowiecza.