Ons groene en aangename land heeft door de eeuwen heen vele opmerkelijke woordkunstenaars voortgebracht. Namen als Shakespeare, Chaucer, Wordsworth en Keats komen automatisch in je op als we het over Engelse poëzie hebben. Maar hoe is deze trotse traditie begonnen en wie was de 'eerste' Engelse dichter? Het is misschien verrassend dat het vroegst geregistreerde gedicht in het Oud-Engels een zeer bescheiden oorsprong heeft en wordt toegeschreven aan eenverlegen en teruggetrokken koeherder genaamd Caedmon.

Hoewel er in de middeleeuwse literatuur vaak naar Caedmon wordt verwezen, is het de 'Vader van de Engelse Geschiedenis', de Eerwaarde Bede (672 - 26 mei 735 na Chr.) die voor het eerst naar Cademon verwijst in zijn belangrijke werk uit 731 na Chr, Kerkelijke geschiedenis Anglorum (Volgens Bede verzorgde Caedmon de dieren van het Northumbrische klooster Streonæshalch (het latere Whitby Abbey) in de tijd dat St. Hilda abdis was tussen 657 en 680 na Christus.

Whitby Abbey, foto © Suzanne Kirkhope, Prachtig Whitby

Volgens de legende kon Caedmon niet zingen en kende hij geen poëzie en verliet hij stilletjes de medezaal wanneer de harp werd rondgegeven, zodat hij zichzelf niet in verlegenheid zou brengen tegenover zijn meer geletterde leeftijdsgenoten. Op een van die avonden, toen hij in slaap viel tussen de dieren die hij onder zijn hoede had, zou Caedmon gedroomd hebben dat er een verschijning voor hem verscheen die hem vertelde te zingen over de principium creaturarum Wonderbaarlijk genoeg begon Caedmon plotseling te zingen en de herinnering aan de droom bleef hem bij, waardoor hij de heilige verzen voor zijn meester, Hilda en de leden van haar inner circle kon oproepen.

Toen Caedmon meer religieuze poëzie kon produceren, werd besloten dat de gave een zegen van God was. Hij legde zijn geloften af en werd monnik, leerde zijn geschriften en de geschiedenis van het christendom van Hilda's geleerden en produceerde prachtige poëzie terwijl hij dat deed.

Caedmon bleef de rest van zijn leven een vroom volgeling van de kerk en hoewel hij nooit formeel als heilige werd erkend, merkt Bede op dat Caedmon na een korte ziekte een voorgevoel van zijn dood kreeg - een eer die gewoonlijk is voorbehouden aan de heiligste volgelingen van God - waardoor hij nog een laatste keer de eucharistie kon ontvangen en zijn vrienden bij hem kon laten zijn.

Helaas is alles wat er vandaag de dag over is van Caedmons poëzie het negenregelige gedicht dat bekend staat als De hymne van Cædmon die Bede opneemt in zijn Kerkelijke geschiedenis en zou het gedicht zijn dat Caedmon voor het eerst zong in zijn droom. Interessant is dat Bede ervoor koos om de Oud-Engelse versie van Cædmon's Hymn niet op te nemen in zijn oorspronkelijke versie van de Kerkelijke geschiedenis maar in plaats daarvan werd de Hymne in het Latijn geschreven, vermoedelijk om een wereldwijd publiek aan te spreken dat niet vertrouwd zou zijn met de Angelsaksische taal. De Hymne verschijnt in het Oudengels in latere versies van de Kerkelijke geschiedenis die vanaf de achtste eeuw door de Angelsaksen werden vertaald.

De Eerbiedwaardige Bede heeft het over Caedmon in Historia Ecclesiastica IV. 24: Quod in monasterio eius fuerit frater, cui donum canendi sit divinitus concessum -. Hoe er in dit klooster een broeder was, aan wie de gave van het lied goddelijk was gegeven'.

De talloze vertalingen en wijzigingen van Bede's Kerkelijke geschiedenis door de jaren heen betekenen dat we de originele woorden van Caedmons Hymne niet met zekerheid kunnen kennen, vooral omdat veel van de Oudengelse versies een directe vertaling zouden zijn geweest van Bede's Latijn - dus in feite een vertaling van een vertaling. Bede biedt ook geen specifieke data voor de Hymne, behalve om te zeggen dat Caedmon in het klooster Streonæshalch leefde gedurende Hilda's tijd als abdis en datCaedmon stierf rond de tijd van een grote brand in Coldingham Abbey, die plaatsvond tussen 679 en 681 na Christus.

Hoewel Caedmon's 'Hymne' oorspronkelijk was gecomponeerd om hardop te worden gezongen ter ere van God, is de vorm en structuur ervan eigenlijk meer verwant aan een gedicht dan aan een hymne in de traditionele zin. De Hymne is ook zwaar allitererend en bevat een pauze halverwege de regel, een stijl die favoriet was in de Oud-Engelse poëzie, die zelf het resultaat was van de mondelinge tradities die waren ontworpen om te worden gelezen, in plaats van uitgesproken of gezongen.

De fantasievolle aard van Caedmon's inspiratie voor de Hymne heeft ertoe geleid dat veel historici twijfelen aan de authenticiteit van Bede's verhaal. De traditionele Angelsaksische poëzie, gereserveerd voor de verering van vorsten, is ook aangepast van de oorspronkelijke ' rijst weard (bewaarder van het koninkrijk) naar ' heofonrices weard' (Hoewel het onwaarschijnlijk is dat Caedmon's Hymn het allereerste gedicht was dat in het Oudengels werd gecomponeerd, neemt het zeker zijn plaats in de geschiedenis in als de vroegst overgeleverde poëzie in zijn soort, nog afgezien van de veronderstelde wonderbaarlijke oorsprong.

De hymne van Caedmon in het Oudengels en de moderne vertaling ervan (uittreksel uit De vroegste Engelse gedichten Derde editie, Penguin Books, 1991):

Nu sculon herigean heofonrices Weard,

Meotodes meahte ond zijn modgeþanc,

weorc Wuldorfæder; swa he wundra gehwæs

ece Drihten, of onstealde.

Hij ærest sceop eorðan bearnum

heofon naar hrofe, halig Scyppend:

þa middangeard moncynnes Weard,

ece Drihten, æfter teode

firum foldan, Frea ælmihtig.

Lof nu aan de hoeder van het koninkrijk der hemelen,

de kracht van de Schepper, de diepzinnige geest

van de glorieuze Vader, die het begin vorm gaf

van elk wonder, de eeuwige Heer.

Voor de mensenkinderen maakte hij eerst

de hemel als dak, de heilige Schepper.

Dan de Heer van de mensheid, de eeuwige Herder,

in het midden gewijd als een woonplaats,

Almachtige Heer, de aarde voor de mensen.